Από τον Έβρο στις Παιδοπόλεις της Σύρου

της Ουρανίας Πανταζίδου 

Ήταν Οκτώβριος του 2010 όταν με το Σύλλογο Ποντίων και Βορειοελλαδιτών Σύρου ευτυχήσαμε να εκδώσουμε ένα βιβλίο, με τίτλο «Τα βάσανα μικρών ανθρώπων. Από τον Έβρο στη Σύρο - Παιδοπόλεις», το οποίο αφορούσε τη φιλοξενία μικρών παιδιών από τον Έβρο στις παιδοπόλεις του νησιού, την εποχή του εμφυλίου πολέμου (1946-1949). 

Συγγραφέας του βιβλίου ήταν ο αείμνηστος δημοσιογράφος και συγγραφέας Δημήτριος Χάλαρης. Αφορμή για την έκδοση στάθηκε η επίσκεψη στη Σύρο του Εβρίτη (από τους Μεταξάδες) Αναστάσιου Τερζούδη, ενός από τα παιδιά που φιλοξενήθηκαν τότε στη Σύρο. Ενημερωτικά, χρόνια αργότερα - έως και μέχρι το περσινό καλοκαίρι - πολλοί επισκέφτηκαν τη Σύρο, ως προσκυνητές, για να θυμηθούν τον τόπο όπου φιλοξενήθηκαν και πέρασαν 2-3 χρόνια της παιδικής τους ζωής, ξέγνοιαστα και μακριά από την λαίλαπα του εμφυλίου που εξελισσόταν στα βόρεια σύνορα της πατρίδας μας. Σ' εκείνο το ταξίδι γνώρισε ο Δ. Χάλαρης τον Α. Τερζούδη και έτσι ξεκίνησε τη συλλογή του υλικού που έμελλε να γίνει βιβλίο.

Κάποτε είχα προσκαλέσει τον Δ. Χάλαρη στη ραδιοφωνική εκπομπή μου.

«Θα σου φέρω να δεις κάτι που θα σε ενδιαφέρει», μου είχε πει, «έχει σχέση με την πατρίδα σου».

Πράγματι στο τέλος της εκπομπής μου έδωσε ένα ντοσιέ το οποίο άρχισα να ξεφυλλίζω. Ομολογώ πως συγκινήθηκα με το αγοράκι με το ξυρισμένο κεφάλι και το κοντό παντελονάκι και με όσα διάβαζα. Ταυτόχρονα έκανα διάφορες σκέψεις, αναλογιζόμενη τα μικρά εκείνα παιδάκια μακριά από την αγκαλιά της μάνας τους.

Μεταξύ άλλων σκεπτόμουν πώς να μη χαθεί το υλικό που είχε στα χέρια του ο Δ. Χάλαρης. Ήμουν σχεδόν σίγουρη ότι το υλικό θα κατέληγε σε κάποιο συρτάρι, καθώς ο πολυγραφότατος Δ. Χάλαρης είχε άλλο, πλούσιο υλικό που αφορούσε τη Σύρο. Αφού μίλησα μαζί του και εξασφάλισα ότι, εάν έβρισκα χρηματοδότη θα παραχωρούσε την πρώτη έκδοση στο σύλλογό μας, αποφάσισα να ενεργήσω τάχιστα. 

Τον Αύγουστο του 2010 έστειλα μια επιστολή στην πρώην Νομαρχία Έβρου, αναφέροντας το υλικό που είχα στη διάθεσή μου. Η αλήθεια είναι πως δε γνώριζα κανέναν εκεί και από την πατρίδα έλειπα πάρα πολλά χρόνια. Νομάρχης ήταν τότε ο κ. Νικόλαος Ζαμπουνίδης, ο πατέρας του οποίου ήταν ένα από τα παιδιά που φιλοξενήθηκαν την επίμαχη εποχή στη Σύρο. Έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το υλικό. Και έτσι το βιβλίο έγινε πραγματικότητα. 

Τον Ιούλιο του 2011 παρουσιάσαμε το βιβλίο στη Σύρο, με ομιλητές το συγγραφέα και τον κ. Νίκο Λυγερό. Σ' εκείνη την εκδήλωση παραβρέθηκε και χόρεψε θρακιώτικους χορούς ο πολιτιστικός σύλλογος από τους Μεταξάδες του Έβρου ενώ παρουσιάστηκε και ένα μικρό θεατρικό δρώμενο σε συνεργασία με τον Θεατρικό Όμιλο "Απόλλων". Την εκδήλωσή μας στήριξε ο πολιτιστικός σύλλογος της Ποσειδωνίας "Ποσειδών".

Το βιβλίο δεν είναι μυθιστόρημα επίσης δεν είναι κανένα επιστημονικό σύγγραμμα. Όμως εμπεριέχει μαρτυρίες, ονόματα παιδιών που φιλοξενήθηκαν στις παιδοπόλεις της Σύρου κ.λ.π. που μπορούν να αποτελέσουν το έναυσμα για αναζήτηση και γνώση της ιστορίας εκείνης, γιατί όπως έλεγε και ο συγγραφέας, ο λαός θα πρέπει να γνωρίζει την ιστορία του ακόμη και εάν έχει καταγραφεί με τα μελανότερα χρώματα... 

Στην εισαγωγή του βιβλίου, μεταξύ άλλων έχουν γράψει οι κύριοι: 

Φάνης Μαλκίδης: «...Μία από τις παιδοπόλεις που λειτούργησε την περίοδο εκείνη ήταν και αυτή της Σύρου. Εκεί πολλά παιδιά του νομού Έβρου, από τους Μεταξάδες, τη Ζώνη, και άλλους οικισμούς του νομού Έβρου, αφού άφησαν τις οικογένειές τους, με πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού, έφτασαν στη Σύρο, όπου έζησαν με στερήσεις. Εκεί στη φιλόξενη για ακόμη μια φορά Σύρο, η οποία αποδείχτηκε η κατάλληλη για να δεχτεί διωκόμενους Έλληνες και γενικώς κατατρεγμένους ανθρώπους, βρήκαν καταφύγιο τα πιο αθώα θύματα του εμφυλίου πολέμου... Από το βιβλίο του Δημητρίου Χάλαρη προκύπτουν σημαντικά στοιχεία και χρήσιμα συμπεράσματα. Η λειτουργία της παιδόπολης, η εγκατάσταση των μικρών παιδιών από τον Έβρο, η σχέση τους με τους ντόπιους και τέλος η διαχρονική σταθερά και αξία της Σύρου και των ανθρώπων της. Της φιλοξενίας...»

Νίκος Λυγερός: «...Συνάντησα το βιβλίο του Δημήτρη Χάλαρη σε μία έκθεση για τον Vincent van Gogh στη Σύρο. Τα βάσανα μικρών ανθρώπων ήταν ακόμα φύλλα που είχε συλλέξει ο συγγραφέας, για να μην ξεχαστεί η μικρή ιστορία που με κόπο δημιουργεί τη μεγάλη. Μ’ άγγιξε το αντικειμενικό του ύφος κι η αγάπη του για την αλήθεια. Εξέτασε, μελέτησε στιγμές ανθρωπιάς με τον εμφύλιο πόλεμο. Σε αυτό το βιβλίο δεν βλέπουμε παιδιά, αλλά μικρούς ανθρώπους που πρόλαβαν ίσα ίσα να ζήσουν σε μία περίεργη εποχή, μ’ έναν παράξενο τρόπο. Τα βάσανά τους δεν ήταν βασανιστήρια, αλλά εμπόδια και δυσκολίες που έπρεπε να ξεπεράσουν, για να ζήσουν ως ελεύθεροι άνθρωποι. Θεωρεί ότι ο λαός μας πρέπει να ξέρει την ιστορία του, ακόμα κι αν έχει μαύρες σελίδες, για να έχει μέλλον...»

Παρουσίαση του βιβλίου στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρούπολης

Με την ευκαιρία της παρουσίασης του βιβλίου στην Αλεξανδρούπολη είχα τη χαρά να συναντήσω ένα από τα «παιδιά» που φιλοξενήθηκαν τότε στις παιδοπόλεις. Οι αναμνήσεις του είναι και σήμερα συγκινησιακά φορτισμένες. Και ο καλός του λόγος περισσεύει για το νησί της Σύρου και τους ανθρώπους του. Δεύτερη πατρίδα την αποκάλεσε σήμερα τη Σύρο και νησί του ο κ. Διαμαντούδης. Μου έκανε εντύπωση που αυτοί οι απλοί άνθρωποι ξέρουν να εκτιμούν.

Από τότε που εκδόθηκε το βιβλίο στη Σύρο πάντα επιθυμούσα να το παρουσιάσουμε και στον τόπο απ' όπου ξεκίνησε εκείνο το ταξίδι, την Αλεξανδρούπολη. Και να που τώρα ήρθε η ώρα η επιθυμία εκείνη να πραγματοποιηθεί, χάρις στην ευγένεια της προέδρου και των μελών του Δ.Σ. του Πολιτιστικού Συλλόγου της Νέας Χηλής «Άγιος Γεώργιος». 

Έτσι ο σύλλογος της Νέας Χηλής Αλεξανδρούπολης και ο σύλλογος Ποντίων και Βορειοελλαδιτών Σύρου "Ο Εύξεινος Πόντος", με την υποστήριξη της Ένωσης Πολιτιστικών Φορέων Έβρου, θα παρουσιάσουν το βιβλίο «Τα βάσανα μικρών ανθρώπων. Από τον Έβρο στη Σύρο - Παιδοπόλεις» την Τετάρτη 15 Μαρτίου 2017 και ώρα 19:00 στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρούπολης. Για το βιβλίο θα μιλήσει ο κ. Φάνης Μαλκίδης, Διδάκτωρ Κοινωνικών Επιστημών, ενώ «παιδιά» εκείνης της εποχής θα ξεδιπλώσουν τις μνήμες τους. 

Υ.Γ. Ευχαριστώ το συνάδελφό μου απόστρατο αξιωματικό του Π.Ν. Μιχάλη Σκορδή για τις φωτογραφίες που μου έστειλε από τη Σύρο, όπου φαίνεται η επιβίβαση των παιδιών στο Α/Γ ΣΑΜΟΣ.

Πηγή: http://www.alexpolisonline.com/2017/03/blog-post_80.html#ixzz4akfrIPSk 
Alexandroupoli Online