του Βαγγέλη Φακούδη
Με αφορμή το άρθρο: Αφιερωμένο στους «φωτισμένους» μαθηματικούς που φτιάχνουν τα προγράμματα σπουδών, πειθαρχώντας σε εντολές ανίκανων!
Αγαπητοί συνάδελφοι
Τα τελευταία χρόνια, πολλοί πλέον εκπαιδευτικοί λέγαμε και λέμε, ότι αν θέλουμε ποιότητα στη μαθηματική εκπαίδευση θα πρέπει να μειώσουμε την ποσότητα της διδακτέας ύλης. Γιατί πιστεύουμε ότι θα πρέπει να υπάρχει χρόνος να διαθέσουμε στους μαθητές για τα λάθη τους και τα επιστημολογικά εμπόδια που υπάρχουν πίσω από αυτά, να διερευνήσουν και να (επ-)ανακαλύψουν τις μαθηματικές έννοιες, να εργαστούν σε ομάδες αναπτύσσοντας θετικούς κοινωνιογνωστικούς ρόλους, να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά κοινωνικο-πολιτισμικά εργαλεία (γλώσσα, σύμβολα, κείμενα) αλλά και ψηφιακά, να ασχοληθούν με συνθετικές ή δημιουργικές εργασίες, να κάνουν επαναλήψεις, να παρακολουθήσουν μια σχετική ταινία κ.α.
Αυτές οι φωνές, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της έρευνας στον τομέα της διδακτικής και με την αποτυχία των μαθητών σε διεθνείς διαγωνισμούς, πίεσαν τις πολιτικές ηγεσίες να λάβουν πιο σοβαρά υπόψη τους την έρευνα στην εκπαίδευση. Έτσι έχουν γίνει βήματα (με αδυναμίες, παραλείψεις και έλλειψη σοβαρού σχεδιασμού πολλές φορές από τη μεριά της πολιτείας), όπως για παράδειγμα τα νέα προγράμματα σπουδών που έχουν κατατεθεί από το 2014 μετά από πιλοτική εφαρμογή (χωρίς να έχουν εφαρμοστεί ακόμα) και μερικώς (μια και τα βιβλία ήταν δεδομένα) με τον εξορθολογισμό της σχολικής ύλης. Όλα αυτά φυσικά είναι μερικά, μια και λείπει η συστηματική και διαρκής συζήτηση (και από τη μαθηματική κοινότητα παρ’ όλες τις φιλότιμες προσπάθειες που έχουν γίνει κατά καιρούς) για το τι σχολικά μαθηματικά θέλουμε, πως εννοούμε και πως θα επιτευχθεί ο μαθηματικός γραμματισμός και κυρίως μια σοβαρή επιμόρφωση με εφαρμογή στην πράξη πάνω στη διδακτική διαχείριση και τις νέες απόψεις για τη μάθηση των μαθηματικών.
Από την άλλη, υπάρχουν δυστυχώς συνάδελφοι που διαφωνούν στην μείωση της σχολικής ύλης (ακόμη και από το 2000!), γιατί πιστεύω ότι έχουμε υστέρηση στο θέμα της διδασκαλίας των σχολικών μαθηματικών. Είναι γνωστό ότι σε πολλά Πανεπιστημιακά τμήματα, το μάθημα της διδακτικής του κάθε αντικειμένου ήταν ανύπαρκτο και συνεχίζει ακόμα και σήμερα σε κάποια τμήματα να είναι υποβαθμισμένο. Οι ουσιαστικές επιμορφώσεις που έγιναν όλα αυτά τα χρόνια ήταν ελάχιστες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν δάσκαλοι των μαθηματικών που οι πρακτικές τους στηρίζονται σε απαρχαιωμένες θεωρίες και απόψεις για τη φύση και τη διδασκαλία των μαθηματικών αλλά και το πως μαθαίνει ο μαθητής.
Έτσι πολλές φορές αναπαράγονται στερεότυπα από εκπαιδευτικούς ή εκφράζονται απόψεις και αντιλήψεις του προ-προηγούμενου αιώνα, όπως για παράδειγμα:
1. «Ο μαθητής μαθαίνει όταν του πεις τον κανόνα και αυτός τον εφαρμόσει». Αυτά όμως δεν είναι μαθηματικά αλλά μπακαλική (δεν την υποτιμώ, αλλά έχει διαφορετικούς στόχους από την εκπαίδευση). Στηρίζεται στις συμπεριφορικές αντιλήψεις για τη μάθηση που εδώ και πολλά χρόνια έχει αμφισβητηθεί πλήρως. Για να οικειοποιηθούν οι μαθηματικές έννοιες από τους μαθητές, είναι σημαντικό να είναι προϊόν κοινωνικής αλληλεπίδρασης και (επ-)ανακάλυψης μέσα από δραστηριότητες που έχουν νόημα, να υποστηρίζονται με αναπαραστάσεις ώστε να δημιουργηθούν οι νοητικές εικόνες της έννοιας και να σταθεροποιηθούν σε ένα αντικείμενο με δομή.
2. «Τα σχολικά μαθηματικά είναι για λίγους». Στηρίζεται στην άποψη ότι η κατανόηση των σχολικών μαθηματικών απαιτεί υψηλή νοημοσύνη, κάτι το οποίο είναι επίσης λάθος. Είναι όμως πολύ βολικό, γιατί μ’ αυτή τη λογική απενοχοποιείς τον εαυτό σου για όσους δεν καταλαβαίνουν και φυσικά άκρως ταξικό. Ξέρουμε πια πολύ καλά, ότι ο κάθε μαθητής κουβαλά ένα κοινωνικό – μορφωτικό - πολιτισμικό κεφάλαιο, το παραδοσιακό σχολείο ενισχύει εκείνο της κυρίαρχης τάξης, οπότε τα περισσότερα παιδιά είναι εξ’ αρχής καταδικασμένα σε ένα διδακτικό περιβάλλον που κυριαρχεί αυτή η άποψη. Τα σχολικά μαθηματικά είναι, και πρέπει να είναι, για όλους.
3. «Ότι διδακτικά καινοτόμο δεν κατάφερα να εφαρμόσω σωστά, είναι γιατί αυτό είναι σε λάθος κατεύθυνση». Έτσι λοιπόν όποιος π.χ. δεν μπορεί να εφαρμόσει σωστά τη χρήση της τεχνολογίας στη διδασκαλία του, την ακυρώνει. Δεν αναρωτιόμαστε δηλαδή μην αρμενίζουμε στραβά εμείς, αλλά είναι δεδομένο ότι ο γιαλός είναι στραβός. Είναι δεδομένο ότι κάθε διαφορετική διδακτική διαχείριση από την παραδοσιακή, μετωπική, παθητική διδασκαλία, αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα στις πρώτες εφαρμογές της και πρέπει ο εκπαιδευτικός να αναστοχάζεται τις δυσκολίες και τα εμπόδια που συνάντησε και να τα διορθώνει.
4. «Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση υπάρχει για να εξυπηρετεί την Πανεπιστημιακή». Είναι δεδομένο ότι τα σχολικά μαθηματικά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα έχουν πολύ περισσότερη ύλη σε σχέση με τις άλλες χώρες. Όλα τα Πανεπιστήμια του εξωτερικού είναι ανεπαρκή;
Μία τέτοια ενδεικτική άποψη για τα μαθηματικά και τη διδασκαλία τους, δημοσίευσε πρόσφατα ένας συνάδελφος στην ηλεκτρονική διεύθυνση που υπάρχει στην αρχή του άρθρου, με τίτλο: «Αφιερωμένο στους «φωτισμένους» μαθηματικούς που φτιάχνουν τα προγράμματα σπουδών, πειθαρχώντας σε εντολές ανίκανων!». Έτσι όλοι οι ερευνητές, εκπαιδευτικοί, σχολικοί σύμβουλοι, πανεπιστημιακοί που ασχολήθηκαν με τα Προγράμματα Σπουδών από το 97 και μετά ή τον φετινό εξορθολογισμό της ύλης, αναφέρονται υποτιμητικά ως «φωτισμένοι» που δεν ξέρουν τι τους γίνεται και οσφιοκάμπτες που «εκτελούν εντολές ανίκανων». Και όλα αυτά στηρίζονται στην πλέον αντιδραστική και ανορθολογική άποψη, ότι νομοτελιακά είναι αδύνατο να καλυφθούν οι γνωστικές ανάγκες των μαθητών από το δημόσιο σχολείο. Αυτού του είδους οι τοποθετήσεις και μ΄ αυτόν τον τρόπο, δεν βοηθούν τη μαθηματική κοινότητα και πολύ περισσότερο το δημόσιο και δωρεάν σχολείο.
Επειδή όλα είναι μια ανθρώπινη κατασκευή (και τα μαθηματικά) και επιδέχονται ανασκευές και αναθεωρήσεις, είναι σημαντικό να υπάρχει ουσιαστικός διάλογος με επιχειρήματα, αλληλεπίδραση αλλά και με σεβασμό στην άποψη του άλλου, για να μπορέσουμε όλοι να γίνουμε καλύτεροι, προς όφελος πρώτα απ’ όλα των μαθητών μας.
Τέλος, πιστεύω ότι αυτό που μπορεί πραγματικά να αλλάξει τη μαθηματική εκπαίδευση εκτός των θεσμικών αλλαγών, τον εποικοδομητικό διάλογο που πρέπει να αναπτύξει η μαθηματική κοινότητα και τις ουσιαστικές επιμορφώσεις που πρέπει να απαιτήσουμε, είναι οι εκπαιδευτικοί. Είναι σημαντικό να αναπτυχθούν κοινότητες μάθησης και κοινής πρακτικής, όπου οι εκπαιδευτικοί θα μπορούν να μοιράζονται απόψεις, εμπειρίες, διδακτικό υλικό, σε ένα περιβάλλον αμοιβαίας εμπιστοσύνης και συναδελφικότητας. Έτσι θα ξεπεράσουμε στερεότυπα και θα μάθουμε όλοι από όλους.
Να αντιτάξουμε στη μοναξιά της τάξης, τη συλλογικότητα.
Βαγγέλης Φακούδης - Μαθηματικός – Γυμνάσιο Σουφλίου - fakoudis@sch.gr
Μέλος του νέου ΠΣ και του εξορθολογισμού της ύλης (καθόλου «φωτισμένος», αντίθετα, όσο περισσότερο ασχολείται κανείς με την έρευνα διαπιστώνει ότι φωτίζει πάντα το απειροστό, από το άπειρο της ανθρώπινης γνώσης)
ΥΓ: Αγαπητέ συνάδελφε που έγραψες το προηγούμενο άρθρο, πιστεύω ότι οι μαθητές μαθαίνουν λιγότερα μαθηματικά όχι γιατί έχει μειωθεί η ύλη αλλά γιατί διαβάζουν και προσπαθούν ολοένα και λιγότερο και σε όλα τα μαθήματα. Έχει να κάνει με την υποβάθμιση της αξίας της γνώσης σε επίπεδο κοινωνίας, με την κατάρρευση του «ονείρου» της κοινωνικής ανέλιξης μέσα από τη μόρφωση και με πολλούς άλλους κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Αυτή η αδιαφορία των μαθητών για το σχολείο και η απαξίωση της γνώσης, είναι ίσως το σοβαρότερο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
Ως προς τα μαθηματικά, θα σου πρότεινα να διαβάσεις αναλυτικά τον εξορθολογισμό της σχολικής ύλης (θα σε βοηθήσει πολύ στα φύλλα εργασίας που φτιάχνεις), τα Προγράμματα Σπουδών και τους Οδηγούς προς τους εκπαιδευτικούς, τα βιβλία του καθηγητή (όλα αυτά άλλωστε είναι επαγγελματική μας υποχρέωση να τα μελετούμε) και να κάνεις μια ουσιαστική κριτική. Η μελέτη της διδακτικής των μαθηματικών, η παρακολούθηση των επιμορφώσεων Β1 και Β2, η παρακολούθηση κάποιου μεταπτυχιακού προγράμματος για τη διδακτική, είναι σημαντικά εργαλεία στη φαρέτρα του δάσκαλου των μαθηματικών. Δεν είναι εύκολα, μόνο η άγνοια είναι. Για να γίνουμε αληθινοί δάσκαλοι όμως, πρέπει πρώτα να μάθουμε να αμφισβητούμε τον εαυτό μας και αυτά που νομίζουμε ότι ξέρουμε.
http://www.alfavita.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου