Εφημερίδα "Μακεδονία της Κυριακής", 08/03/2015: Αφιέρωμα Μανόλης Αναγνωστάκης (1925-2005)

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης αποτελεί ένα ασυμβίβαστο ποιητικό ανάστημα
που σφράγισε την καλλιτεχνική και ευρύτερη κοινωνική ζωή της Θεσσαλονίκης
και της χώρας

Κείμενα

​

Διονύσης Στεργιούλας

Γιάννης Χατζηγώγας

Μανόλης Αναγνωστάκης

Συνεντευξιαστές

Θέμης Λιβεριάδης

Ρένος Αποστολίδης

Επιμέλεια αφιερώματος - εισαγωγή

Στέλιος Κούκος

Η εισαγωγή του αφιερώματος

Με ποιον ποιητικό "εξοπλισμό", αναρωτιόμουν, άρχισε να εκφράζεται ο Μανόλης Αναγνωστάκης; Ποιοι άραγε ήταν οι ποιητικοί του πατέρες και πρόγονοι;

Η απάντηση ήρθε όλως παραδόξως όταν ένας φίλος, θέλοντας να μου αναφέρει κάτι άλλο, μου αποκάλυψε τους ποιητικούς προπάτορες του θεσσαλονικιού ποιητή. Μου είπε λοιπόν πως κατά την αναγόρευση του Μανόλη Αναγνωστάκη σε επίτιμο διδάκτορα της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ ο ίδιος ο ποιητής ανέφερε πως αυτοί που τον επηρέασαν περισσότερο ήταν ο Ρεμπό και ο Άνθος Φιλητάς (Άνθιμος Χατζηανθίμου).

Στο άκουσμα βεβαίως του γάλλου ποιητή φωτίστηκε μέσα μου ολόκληρο το ποιητικό εποικοδόμημα του Αναγνωστάκη και ιδιαίτερα η έναρξη της λογοτεχνικής του έκφρασης και μαρτυρίας. Πράγματι ο δημιουργικός επηρεασμός είναι άμεσος και ένιωσα πως αυτό ανταποκρινόταν εν τοις πράγμασι στην εξομολόγηση του Αναγνωστάκη.

Όσο για τον άγνωστο ποιητή Φιλητά, βρισκόταν κι αυτός στην τελετή αναγόρευσης μαζί με τον φίλο μου, χωρίς βεβαίως να το γνωρίζει ο τιμώμενος ποιητής. Από αυτά που έμαθα στη συνέχεια -και από κείμενο του ίδιου του Μανόλη Αναγνωστάκη- ο "ιδεώδης" ποιητής, φοιτητής και επαναστάτης Φιλητάς/Χατζηανθίμου τον επηρέασε και στην εν γένει ζωή του. Ήταν η εποχή που οι νεαροί από την υποχρεωτική μεταξική ΕΟΝ περνούσαν στην αντιναζιστική και αντιστασιακή ΕΠΟΝ και οι άνθρωποι στα επόμενα χρόνια αγωνίζονταν για την ίδια τους την επιβίωση. Στη συνέχεια ακολούθησε ο παραλογισμός του εμφυλίου, οπότε τόσο ο Αναγνωστάκης όσο και ο Φιλητάς ήταν ήδη ενταγμένοι στις οργανώσεις της αριστεράς... Ο Αναγνωστάκης συνελήφθη και φυλακίστηκε στο Επταπύργιο και έφτασε μέχρι τα πρόθυρα της εκτέλεσης, ενώ στη συνέχεια αποπέμφθηκε και από το ίδιο του το κόμμα, το ΚΚΕ.

H στιγμή της γέννησης ενός ποιητή είναι μία από τις πιο όμορφες και σημαντικές συγκυρίες του χρόνου. Και βέβαια του... χωροχρόνου, με την έννοια του τόπου και της χώρας που τον γέννησε. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε και μια τρίτη, εξίσου σημαντική παράμετρο, την αξία δηλαδή που έχει ένας ποιητής για την ίδια τη γλώσσα. Η γλώσσα θα θρέψει πνευματικά τον ποιητή με τις δυνατότητές της και αυτή θα δρέψει πρώτη τους τόκους τοκετού του, τα ποιήματά του. Βέβαια η ευαισθησία, η ψυχή, το σθένος και η καρδιά του ποιητή θα συνθέσουν και θα αποδώσουν τις λέξεις ως έργο τέχνης.

Αύριο λοιπόν ξημερώνει η 90ή επέτειος της γέννησης του μεγάλου έλληνα ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη (1925-2005). Μιας ξεχωριστής προσωπικότητας της πόλης και της χώρας, τόσο στον στίβο της τέχνης όσο και στην ευρύτερη παρουσία και στάση του στην πολιτική ζωή. Ενός συμβόλου στην ουσία, ο οποίος τυγχάνει γενικής αποδοχής και εκτίμησης. Άλλωστε το ευρύτερο πνευματικό του ανάστημα δεν του επέτρεψε συμβιβασμούς.

Σίγουρα όμως μπορούμε να υπογραμμίσουμε τη "μες στη φοβερή ερημία του πλήθους", μετά πόνου κατάθεση της ποιητικής του "ανθρωπιστικής" μαρτυρίας, που αγγίζει τα όρια του μαρτυρίου και της μαρτυρίας της συνείδησης. Όχι βέβαια με την έννοια της προσωπικής αυτοτυραννίας, αλλά της εσωτερικής πάλης για την εξεύρεση και διατύπωση της αλήθειας των πραγμάτων, που στην περίπτωση του ποιητή μας φτάνει σχεδόν μέχρι την εξάντληση των ορίων και των δυνατοτήτων της ύπαρξης.

Πρόκειται λοιπόν στην ουσία για μια στιβαρή και σπαρακτική εκφορά του ελληνικού λόγου, χωρίς να της λείπουν όλες οι άλλες διαστάσεις και ποικιλίες της ζωής που εμπνέουν τους ποιητές. Ο ερωτικός λόγος, για παράδειγμα, είναι διάχυτος σ' όλο το έργο του, αν δεν αποτελεί και το ενωτικό στοιχείο όλου του εποικοδομήματος. Ναι, το έργο του Αναγνωστάκη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια ανθρωπιστική ποίηση, όχι με την έννοια της φιλανθρωπίας, αλλά ως ποίηση φορτισμένη και εξοπλισμένη με μια μοναδική και ανεπανάληπτη, άμεμπτη συνειδησιακή αρετή και επιμονή! Φαίνεται πως ο γίγαντας αυτός της ποίησης ήταν γεννημένος ακέραιος, συνεπής.

Πρόκειται όμως και για μια ποίηση που παράλληλα μοιάζει πως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως μια νέα δυνατότητα αποδεικτικής της αλήθειας των πραγμάτων. Που διευρύνει την ανθρώπινη σκέψη και λογική πέρα από την εγκεφαλική νόηση.

Αύριο λοιπόν 9 Μαρτίου συμπληρώνονται 90 χρόνια από τη γέννηση του Μανόλη Αναγνωστάκη και στις 23 Ιουνίου δέκα χρόνια από τον θάνατό του. Ήδη το έτος που διανύουμε έχει καθιερωθεί ως έτος Μανόλη Αναγνωστάκη και η πρόκληση δεν είναι τόσο οι ποικίλες εκδηλώσεις, εκδόσεις και αφιερώματα που προγραμματίζονται στη Θεσσαλονίκη και σε όλη την Ελλάδα, όσο η ανάγνωση του έργου του!