Το Γυμνάσιο του Κάστρου Διδυμοτείχου

Κείμενο : του Ευστρατίου Τσιρταβή
Πηγή : «Περιοδικό Θρακικός Οιωνός» τεύχος ΙΔ΄ Θέρος 2001, Αλεξανδρούπολη «Εικόνες από το παλιό Διδυμότειχο και τον Έβρο»

Ανηφορίζοντας για τον Καλέ από το ρολόι και μόλις περάσεις τα πρώτα κάστρα, ο δρόμος διακλαδίζεται αριστερά για τη Μητρόπολη και τον Άγιο Αθανάσιο. Σ’ ένα δρόμο το πρώτο σπίτι ήταν ένα παλιό αρχοντικό, του Βουλευτή Χατζηλιά, κάποτε κονάκι του Καϊμακάκη, όπως λέγανε.

Κολλητό σ’ αυτό ένας πύργος και παραδίπλα ένα άχαρο διώροφο κτίσμα με μια μεγάλη ξύλινη πορταρίκα στη μέση. Πιο κάτω ένα πλάτωμα που τελείωνε στο κάστρο και στη γωνία “ο Κουλάς της Βασιλοπούλας”. Το κτίριο αυτό ήταν στον καιρό του μεσοπολέμου – γύρω στα 1930 – το Γυμνάσιο και το πλάτωμα η αυλή του. Από κει η θέα κάτω και απέναντι ήταν πανοραμική.

Μπαίνοντας στο κτίριο βρισκόσουν σε μια σκοτεινή σάλα με το γραφείο των καθηγητών δεξιά και στη συνέχεια τρία δωμάτια, ενώ αριστερά μια ξύλινη σκάλα σε οδηγούσε στο επάνω πάτωμα, όπου ήταν οι υπόλοιπες αίθουσες διδασκαλίας.

Αυτό το Γυμνάσιο, ήταν το μοναδικό στις δυο επαρχίες του Διδυμοτείχου και της Ορεστιάδας. Εδώ έστελναν τα παιδιά τους οι “έχοντες” από τα κεφαλοχώρια και την Ορεστιάδα. Μάλιστα μερικοί για καλύτερα, τα έστελναν στην Αλεξανδρούπολη – όπως καλή τους ώρα – οι φίλοι μου Τάκης Τσονίδης και Αρτίν Καλουτσιάν μετέπειτα καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Το Γυμνάσιο επάνω στο Κάστρο του Διδυμοτείχου

Γυμνασιάρχης ο Χριστόφορος Δρακοντίδης, φιλόλογος κάποιας ηλικίας, ξερακιανός, φαλακρός, αυστηρός, απρόσιτος και γεροντοπαλίκαρο. Καθηγητές απ’ όλες τις ειδικότητες, εκτός από τεχνικά και ωδική. Ξεχώριζε ο μαθηματικός Παπαμιχαήλ, δεινός κυνηγός, ο σκληροτράχηλος, Ηπειρώτης που ποτέ δεν φορούσε παλτό, παρόλο το βαρύ χειμώνα που μας έδερνε κι έκανε παρέα με το κυνηγόσκυλο του σε μονήρεις μακρινούς περιπάτους. Κι αυτός γεροντοπαλίκαρο όπως γεροντοπαλίκαρο ήταν και ο καθηγητής των Γαλλικών κ. Σπαθάρης στην αρχή και η κυρία Άσπα αργότερα. Τέλος ο Αρχιμανδρίτης καθηγητής Νικόλαος Βαφείδης, ντόπιος άνθρωπος, με κάποιο χαρακτηριστικό ψεύδισμα στη φωνή του, που έκανε και τον φιλόλογο στη δεύτερη τάξη και είχε τη μανία του συλλέκτη νομισμάτων. Τα παιδιά που ήξεραν το χόμπι του, ότι νόμισμα έβρισκαν σ’ αυτόν τα πήγαιναν και αυτός καλόκαρδος όπως ήταν, δεν τους χαλούσε το χατίρι και κάτι τους έδινε. Η χαρά μας δεν περιγράφονταν, γιατί τότε και η τρύπια δεκάρα είχε την αξία της.

Η δυτική πλευρά του Γυμνασίου με τους καθηγητές και μαθητές.
Στο μέσον ο Γυμνασιάρχης Χρ. Δρακοντίδης δίπλα στον Αρχιμανδρίτη Ν. Βαφείδη.

Σ’ αυτό το γυμνάσιο που φοιτούσαν κάπου 150 μαθητές, μορφώθηκε η πρώτη γενιά από την απελευθέρωση της Θράκης και απ’ αυτό ξεκίνησαν οι πρώτοι ντόπιοι δάσκαλοι και επιστήμονες. Γιατί το Διδασκαλείο της Αλεξανδρούπολης (ιδρυτής και διευθυντής ο μεγάλος παιδαγωγός Θεόδωρος Κάστανος, πατέρας των κυριών Μαλαματίνα και Μινάδρου), ήταν πεντατάξιο και έπαιρνε σπουδαστές μόνο αποφοίτους της πρώτης ή δεύτερης τάξης του Γυμνασίου.

Η προσφορά που Γυμνασίου τότε δεν μπορεί να συγκριθεί με τα σημερινά πράγματα. Ήταν φάρος εκπαίδευσης, μόρφωσης και εθνικής ακτινοβολίας. Η δουλειά των καθηγητών ήταν κάτι παραπάνω από το καθηγητηλίκι. Συμμετείχαν στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης και μαζί με τους δασκάλους έδιναν το παρόν σε κάθε εκδήλωση. Οι διαλέξεις, οι δενδροφυτεύσεις – το σημερινό πάρκο της Αγίας Παρασκευής, έργο του κάποτε γυμνασιάρχη Ταταρίδη – οι γυμναστικές επιδείξεις στο τέλος της χρονιάς και τόσα άλλα.

Στο γυμνάσιο ανήκε η τιμή για τη χρονιάτικη εκδήλωση της 25ΗΣ Μαρτίου. Τη βραδιά εκείνη δίνονταν στη Δημοτική Λέσχη από το Γυμνάσιο, παράσταση με ποιήματα, σκετς και ταμπλώ – βιβάν και όλο το Διδυμότειχο ήταν εκεί.
Έχω μάλιστα και μια προσωπική εμπειρία.  Είχε αποφασιστεί σε ζωντανή “βουβή εικόνα”, να παρουσιαστεί το “Κρυφό Σχολειό” ενώ θα γινόταν απαγγελία του ομώνυμου ποιήματος. Ο καθηγητής είπε: “Όποιος έχει στολή τσολιά θα πάρει μέρος”. Εγώ ήμουν δεύτερη τάξη και ήθελα πάρα πολύ αλλά δεν είχα στολή. Έτυχε όμως ο φίλος μου, ο Αλκιβιάδης Τσαλίκης, που ήταν ακόμη στο Δημοτικό να έχει μια στολή. Σα μεγαλύτερος τον έψησα όπως λένε να μου τη δώσει, αλλά έλα που η μητέρα του την είχε τάξει στην κυρία Φραντζή. Όμως εμείς δεν κάναμε πίσω και μια μέρα που έλειπαν όλοι από το σπίτι, πήγαμε και την πήραμε και επειδή δεν καταλάβαινα πως δεν ήταν σωστό, την πήγα στην γιαγιά μου.
Όταν έγινε γνωστό, ακούσαμε πολλά. Εγώ όμως πήρα μέρος στην παράσταση αλλά και ο φίλος μας ο Κωστάκης βρήκε τρόπο να βολευτεί. Τέλος καλό όλα καλά.

Το Γυμνάσιο επάνω στο Κάστρο του Διδυμοτείχου

Η ομάδα των προσκόπων του Γυμνασίου ήταν η καλύτερη. Αρχηγός, ο γυμνασιάρχης μας, ένας ωραίος και εξαιρετικά δραστήριος νέος με φαντασία και πρωτοβουλίες. Οργάνωσε μαθήματα με χρήσιμες προσκοπικές γνώσεις και εκδρομές. Θυμάμαι πως την πρώτη μου γνωριμία με την Ορεστιάδα την έκανα τότε. Αρματωθήκαμε στρατιωτικά και μετά από χαρούμενη πορεία – κάπου τριών ωρών – φτάσαμε στη μικρή αλλά όμορφη και λουλουδιασμένη γειτονική μας πόλη. Ήταν άνοιξη και μοσχομύριζε τριαντάφυλλο. Το λίγο χαρτζιλίκι που είχαμε το ξοδέψαμε για να γευτούμε το μυρωδάτο “μαλεμπί” γαρνιρισμένο με μπόλικο βυσσινάτο σιρόπι. Κάναμε γνωριμία με τους Ορεστιαδίτες συναδέλφους μας και κοιμηθήκαμε στρωματσάδα στο τότε τούβλινο σχολείο. Η χαρά μας ήταν μεγάλη και ακόμη μεγαλύτερη, όταν κατά την επιστροφή, ο αρχηγός μας επέτρεψε να κάνουμε σκοποβολή με τα δύο φλόμπερ που οι μεγαλύτεροι είχαν μαζί τους. Ήταν σαν να είχαμε μεγαλώσει ξαφνικά, σαν να γίναμε άνδρες και να είχαμε να πούμε πολλά στους φίλους μας και στους γονείς μας.

Μια ακόμη ζωντανή εικόνα που έχω στο μυαλό μου είναι το χειμωνιάτικο ανέβασμα μας στον Καλέ. Το μπόλικο χιόνι και τα γεμάτα πάγο ανηφορικά καλντερίμια έκαναν δύσκολο το δρόμο. Αγκομαχούσαμε να φτάσουμε στο Γυμνάσιο ενώ στο κατέβασμα κάναμε θαυμαστό πατινάζ και με συναγωνισμό. Οι νοικοκυρές για να διευκολύνουν την ανάβαση άδειαζαν σε καθημερινή βάση τη στάχτη από τις σόμπες στις πόρτες τους και καμιά φορά πελεκούσαν και τον πάγο.
Απλά και όμορφα χρόνια χωρίς πολλές απαιτήσεις και πολυτέλεια, όμως ποτέ δεν έλειπαν και τα προβλήματα και οι δυσκολίες στην καθημερινότητα και στη δημόσια ζωή.

Για παράδειγμα τα πολιτικά μας πράγματα δεν πήγαιναν καλά και η εύθραυστη τότε Δεύτερη Ελληνική Δημοκρατία συγκλονιζόταν κάθε τόσο, σε σημείο ο αντίκτυπος να φτάνει ως εμάς τα παιδιά. Μάλιστα δεν ξεχνώ ένα συλλαλητήριο που είχε γίνει ένα βράδυ για τη Δημοκρατία στην πλατεία, εκεί μπροστά στο τζαμί. Όλο το Διδυμότειχο έδωσε το παρόν και το Γυμνάσιο με τα τρία Δημοτικά παραταγμένα να ψέλνουν τον ύμνο της Δημοκρατίας: “Από τα βάθη των αιώνων Δημοκρατία ξεκινά”. Ομιλητής ο Γυμνασιάρχης μας Χριστόφορος Δρακοντίδης, ο Δήμαρχος Ζαπάρτας – Χατζηπεντίδης – δεν παίρνω όρκο – και άλλοι. Οι ζητωκραυγές έπαιρναν και έδιναν και οι συζητήσεις τελειωμό δεν είχαν. Το Διδυμότειχο έδειχνε πέρα για πέρα δημοκρατικό. Τότε, σε κάποια χρονιά, είχε έρθει και ο ίδιος ο Βενιζέλος και ήταν μια άλλη παλλαϊκή υποδοχή, που έμεινε ιστορική.

kastropolites.com/to-gymnasio-tou-kastrou/