"Nueva Cansion" Μικρό αφιέρωμα στο λατινοαμερικάνικο λαϊκό τραγούδι

Tο Nueva Cancion (νέο τραγούδι) είναι η  μορφή που απέκτησε το λατινοαμερικάνικο λαϊκό τραγούδι από τη δεκαετία του ΄60 και μετά, αρχικά στη Χιλή και μετέπειτα στην υπόλοιπη Λατινική Αμερική.

Η προσωπικότητα που αρχικά ξεχώρισε στη γέννηση του νέου Χιλιάνικου τραγουδιού ήταν αδιαμφισβήτητα αυτή της  κομμουνίστριας Βιολέτα Πάρα. Ολόκληρη η οικογένεια τής Πάρα ταύτισε τη ζωή της με το «νουέβα κανσιόν», αν συνυπολογίσει κανείς ότι τα δύο της αδέλφια, ο ποιητής Νίκανορ και ο μουσικός Ρομπέρτο συνέβαλαν στην τραγουδοποιία της, αλλά και το ότι τα δυο της παιδιά, ο Άγγελος και η Ισαμπέλα εκπροσωπούν ακόμη αυτό το ρεύμα. Σε αυτούς αξίζει να προσθέσουμε τους Πατρίτσιο Μανς, και Ρολάντο Αλαρκόν, δυο επίσης πολύ σημαντικές μορφές αυτής της περιόδου.

Το πιο γνωστό τραγούδι της Βιολέτα είναι αναμφισβήτητα το Gracias a la vida, το οποίο έκανε διάσημο μια άλλη μεγάλη φωνή του νουέβα κανσιόν, η Αργεντίνα Μερσέντες Σόσα. Η νεώτερη γενιά του κινήματος και στη χώρα μας το έχει γνωρίσει από την εκρηκτική διασκευή των Banda Bassotti.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 έμελε να συναντηθεί η Βιολέτα Πάρα με έναν τότε νέο μουσικό που ονομάζονταν Βίκτορ Χαρά. Η επίδραση που η Πάρα είχε σε αυτόν τον νέο μουσικό συνέβαλε στη διαμόρφωση αυτής της τεράστιας προσωπικότητας του Χιλιάνικου νέου τραγουδιού, ενός ανθρώπου που αποτέλεσε παράδειγμα κομμουνιστή πολυκαλλιτέχνη.

Ο Βίκτωρ Χάρα υπήρξε, συνθέτης, στιχουργός, μουσικός, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης πάντα στο πλευρό των αγώνων της Χιλιανής εργατικής τάξης και του λαού. Το καλλιτεχνικό του έργο αποτέλεσε μια μορφή οργανικής σύνδεσης της λαϊκής τέχνης με τον αγώνα για μια δίκαιη κοινωνία  και για αυτό ήταν μισητός όσο λίγοι στους κύκλους της Χιλιανής και όχι μόνο δεξιάς και ακροδεξιάς.

Με στίχους που προβάλουν τη συλλογική μνήμη και εναντιώνονται στον ιμπεριαλισμό, το «Nueva canción» βρίσκει άμεσα οπαδούς στις εργατικές συνοικίες. Ο Χάρα εξελίσσεται σε μισητό πρόσωπο για τη Δεξιά, ύστερα από μία εμφάνισή του σε ένα σχολείο το 1969, όπου τραγούδησε το «Preguntas a Puerto Montt». Το τραγούδι ήταν ένα άμεσο μήνυμα προς το υπουργείο Εσωτερικών, που είχε διατάξει την εισβολή σε ανεκμετάλλευτη γεωργική περιοχή, την οποία είχαν καταλάβει 91 άστεγες αγροτικές οικογένειες.

Στο πλαίσιο του τότε αναπτυσσόμενου Χιλιάνικου κινήματος υπήρξε μια πολιτιστική άνθηση και αυτό είναι κάτι που συμβαίνει πάντα σε ανάλογες ιστορικές φάσεις. Δεν είναι τυχαία τα λόγια ενός από τους πιο χαρακτηριστικούς εκφραστές αυτής της άνθησης, του συνθέτη του Venceremos και του El Pueblo Unido, Σέρτζιο Ορτέγκα, ο οποίος έλεγε «…δεν μπορεί να υπάρξει επαναστατικό κίνημα χωρίς να στηρίζεται σε ένα αληθινό πολιτιστικό και καλλιτεχνικό ρεύμα μαζικό και ποιοτικό…»..

Το κίνημα «Nueva canción» στήριξε τον προεκλογικό αγώνα του Αλιέντε, ο οποίος κέρδισε τις εκλογές το 1970. Τα τραγούδια «Venceremos» και «El Pueblo Unido Jamas Sera Vencido», του Sergio Ortega, γίνονται συνώνυμα με την Αριστερά. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Αλιέντε ο Χάρα γίνεται αναπόσπαστο μέρος του πολιτισμού της Χιλής και ένας από τους βασικούς «πολιτιστικούς πρεσβευτές» της Χιλής στο εξωτερικό, με περιοδείες στην Ευρώπη και την Λατινική Αμερική.



Το ενδεχόμενο της επανεκλογής του Αλιέντε είχε φέρει σε αδιέξοδο τη Δεξιά. Το πραξικόπημα του Πινοσέτ, με τη βοήθεια της CIA, πραγματοποιείται ώστε να τερματίσει κάθε τέτοιο ενδεχόμενο. Την ημέρα της επίθεσης στο προεδρικό μέγαρο, ο Βίκτορ Χάρα βρισκόνταν στο Πολυτεχνείο του Σαντιάγκο, σε μία έκθεση για τον φασισμό. Δολοφονήθηκε στο στάδιο της Χιλής αμέσως μετά το πραξικόπημα, αφού πρώτα του έσπασαν τα χέρια, του έκοψαν τα δάχτυλα και τη γλώσσα, ως μια συμβολική παραδειγματική ενέργεια για να σωπάσει η φωνή και η μουσική τού νουέβα κανσιόν.

Αρκετές φορές στη συζήτηση που διεξάγεται στις ημέρες μας για το ρόλο και το χαρακτήρα που μπορεί να παίξει και να έχει στην εποχή μας ένα σύγχρονο κοινωνικό – πολιτικό τραγούδι ακούγεται κατά κόρον η άποψη ότι «η μουσική δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο», άποψη που γενικά έχει κριθεί ιστορικά ως ορθή. Ωστόσο η εμπειρία πολιτιστικών ρευμάτων σαν το νουέβα κανσιόν και άλλων έρχεται να υπογραμμίσει και ότι ο κόσμος δεν μπορεί να αλλάξει χωρίς τη διαμόρφωση καινοτόμων και επαναστατικών πολιτιστικών και άρα μουσικών ρευμάτων, οργανικά συνδεδεμένων με τα σύγχρονα κύματα κοινωνικής αμφισβήτησης και χειραφέτησης.

Το «νουέβα κανσιόν» υπήρξε μια χαρακτηριστική έκφραση της διαλεκτικής της τομής και της συνέχειας στο πολιτιστικό και μουσικό πεδίο. Συνδύασε και μετασχημάτισε την παράδοση της μουσικής των Άνδεων, τα κιθαριστικά Guarachas (λαϊκά τραγούδια ισπανικών επιρροών), την κρεόλικη μουσική, που κυρίως παίζονταν στο Περού και βέβαια τη μουσική της Κούβας.

Πρόκειται για ένα μουσικό ρεύμα παν-Λατινοαμερικάνικης σύνθεσης στη μορφή και το περιεχόμενο και για αυτό και επέδρασε σε ολόκληρη την Νότιο Αμερική. Στην Κούβα βέβαια το αντίστοιχο του ονομάστηκε Νούεβα Τρόβα, με πιο χαρακτηριστικούς εκπροσώπους τους Σίλβιο Ροντρίγκεζ και Πάμπλο Μιλάνεζ.

Το στοιχείο της πολιτικής στράτευσης συνέβαλλε στο να φτιαχτούν τραγούδια ύμνοι με την αισθητική που εξέφραζε τη κίνηση των μαζών (Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Εl Pueblo Unido) και να είναι αυτά κυρίως τα πιο γνωστά στην παράδοση της αριστεράς και του λαϊκού κινήματος. Ταυτόχρονα όμως και ακριβώς λόγω της οργανικής ένταξης των δημιουργών του στο λαϊκό κίνημα, της κοινωνικής καταγωγής και πραγματικότητας και άρα της βαθιάς και βιωματικής κατανόησης των εργατικών και λαϊκών προβλημάτων, παρήγαγε τραγούδια που τα χαρακτηρίζει ένας ανώτερος λυρισμός (δεν είναι τυχαίο ότι το νουέβα κανσιόν έχει χαρακτηριστεί ένα από τα πιο ποιητικά είδη μουσικής), μια ισχυρή μελωδικότητα και ένας βαθύς ανθρωπισμός. Τα καλύτερα τραγούδια αυτού του ρεύματος είναι αυτού του ύφους, τα περισσότερα του Βίκτορ Χάρα και της Bιολέτα  Πάρα είναι τέτοιου είδους τραγούδια, με κορυφαίο παράδειγμα βέβαια το Gracias a la Vida.

Σήμερα βέβαια στα barrios, στις φτωχογειτονιές των λατινοαμερικάνικων μεγαλουπόλεων κυριαρχούν άλλοι ήχοι και άλλες μουσικές και αυτό είναι λογικό. Η νέα γενιά πολιτικοποίησης και ριζοσπαστισμού εκφράζεται μέσα από το χιπ-χοπ, το ska και τη λεγόμενη μουσική mestiza (δηλαδή τη μουσική χωρίς εκφραστικά σύνορα).

Ωστόσο εμφανίζεται μια ορισμένη αναβίωση του νουέβα κανσιόν, περισσότερο στη Βενεζουέλα, με μουσικούς όπως οι Grupo Abiayala, o Domingo Sabino, o Gustavo Areazza, ο Handel Mendoza και ο Joze Gregorio Gomez ή με το Μεξικάνο Carlos Alberto Falcon.

Πηγές:

Μιχάλης Παπαμακάριος, http://www.toperiodiko.gr/

Ramona Wadi, http://tvxs.gr/