Ο θάνατος του Φιντέλ ή η τραγωδία της επανάστασης του 20ού αιώνα

Του Γιώργου Καραμπελιά, πρωτοδημοσιεύτηκε στο www.huffingtonpost.gr

Ο θάνατος του Φιντέλ Κάστρο

το τέλος των μεγάλων προσωπικοτήτων της σοσιαλιστικής επανάστασης – του ίδιου του σοσιαλιστικού οράματος που διαπέρασε και σφράγισε τον 20ό αιώνα. Σε όλο το μεγαλείο αλλά και στη διάψευσή του. Μεγαλείο, διότι αντιπροσωπεύει την εξέγερση των κολασμένων της γης και το όραμα μιας κοινωνίας ελεύθερης και εξισωτικής. Διάψευση, διότι το όραμα της απελευθέρωσης οδηγήθηκε σε ένα γενικευμένο αδιέξοδο, αφήνοντας την ανθρωπότητα γυμνή, χωρίς καθολικό απελευθερωτικό όραμα και στόχο.
σηματοδοτεί

Πράγματι, για πρώτη φορά μετά τη γαλλική Επανάσταση, που εγκαινίασε τη διαδικασία των μεγάλων επαναστατικών ανατροπών, η ανθρωπότητα ζει μια περίοδο χαμηλών προσδοκιών και απουσίας ενός καθολικού απελευθερωτικού οράματος.

Η διαδρομή του Φιντέλ Κάστρο και της κουβανικής επανάστασης είναι απόλυτα χαρακτηριστική. Επρόκειτο για μια επανάσταση που ξεκίνησε ως μια απελευθερωτική εξέγερση ενάντια σε μια δικτατορία-μπανανία της Λατινικής Αμερικής, υπό τον Μπατίστα, στράφηκε σύντομα ενάντια στους πάτρωνες αυτής της δικτατορίας, τους βορειαμερικανούς γιάνκηδες, και υποχρεώθηκε να ταυτιστεί με τη Σοβιετική Ένωση για να μπορέσει να αντέξει τον καθολικό αποκλεισμό και τις προσπάθειες υπονόμευσής της από τους Αμερικανούς.

Η κουβανική επανάσταση εντάσσεται έτσι στο μεγάλο κύμα των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων, στα τέλη της δεκαετίας του ’50 – μαζί με την αλγερινή και τη βιετναμέζικη, τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ (την οποία εξάλλου είχε χαιρετίσει με ένθερμα λόγια ο ίδιος ο Κάστρο) και την απαρχή των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων της Αφρικής, από τον Πατρίς Λουμούμπα έως τον Νέλσον Μαντέλα. Εξάλλου, η κουβανέζικη επανάσταση, μαζί με το Βιετνάμ, την Αλγερία, την Παλαιστίνη και την πολιτιστική επανάσταση στην Κίνα, πυροδότησε και τα μεγάλα κινήματα της δεκαετίας του ’60  σε όλες τις χώρες της Δύσης – από το Μπέρκλεϋ των ΗΠΑ έως τον Μάη του ’68 στη Γαλλία. Επρόκειτο για την τελευταία μεγάλη επαναστατική περίοδο που γνώρισε ο κόσμος – καθολικότερη και από εκείνη του 1917.

Τα συνθήματα και τα αιτήματα της κουβανικής επανάστασης, όπως εκφράστηκαν από τον Κάστρο, τον Γκεβάρα και τους «Μπαρμπούδος» τους, κάτω από το γενικό σύνθημα patria ο muerte  (πατρίδα ή θάνατος), ήθελαν να συνδυάσουν την ελευθερία και την ισότητα σε ένα κοινό πρόταγμα. Αυτό ήταν το όραμα των εξεγερμένων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη. Από τους Γιαπωνέζους φοιτητές της Zεγκακούρεν μέχρι τη νεολαία του 114 στην Ελλάδα. «Η φαντασία στην εξουσία», «απαγορεύονται οι απαγορεύσεις», «η παραλία κάτω από την άσφαλτο», για να χρησιμοποιήσουμε τα συνθήματα του Μάη του ’68.

Όμως, επειδή όπως έλεγε ο Μάο Τσε Τουνγκ, «η επανάσταση δεν είναι μια χοροεσπερίδα, αλλά μια πράξη βίας», πολύ σύντομα οι επαναστάτες, ανάμεσά τους και εκείνοι της Κούβας -ο Φιντέλ Κάστρο και ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα-, βρέθηκαν πιασμένοι στα δόκανα ενός αδυσώπητου κόσμου και στις μυλόπετρες μιας αντιπαράθεσης, όπου η διατήρηση του επαναστατικού καθεστώτος μεταβαλλόταν σταδιακά σε άρνηση της ίδιας της επανάστασης. Η αλληλουχία μοιάζει σιδερένια. Για να αντιμετωπισθεί το αμερικανικό εμπάργκο και οι προσπάθειες αποσταθεροποίησης του επαναστατικού καθεστώτος, με τις δεκάδες απόπειρες δολοφονίας κατά του Φιντέλ Κάστρο και την αμερικανοκίνητη απόβαση των αντικαστρικών, στον Κόλπο των Χοίρων, η Κούβα θα υποχρεωθεί να προσκολληθεί στη Σοβιετική Ένωση, ενώ η επαναστατική οργάνωση του Κάστρο θα συγχωνευθεί με το κομμουνιστικό κόμμα Κούβας, το οποίο δεν είχε συμμετάσχει στην επανάσταση.

Έτσι, σταδιακώς, θα συρρικνώνονται οι ελευθερίες των Κουβανών, το καθεστώς θα μεταβληθεί σε μονοκομματικό, η Κούβα θα επιμείνει στη μονοκαλλιέργεια ζάχαρης, την οποία θα ανταλλάσσει με βιομηχανικά προϊόντα της Σοβιετικής Ένωσης, η οικονομική ανέχεια θα προκαλέσει την αυξανόμενη αντίθεση ενός μεγάλου μέρους των Κουβανών, που είτε θα διαφύγουν στο Μαϊάμι είτε θα διωχθούν από το νέο καθεστώς. Η σταθεροποίηση του καθεστώτος και η συγκρότηση μιας γραφειοκρατίας, με σπονδυλική του στήλη την κομματική ιεραρχία, θα μεταβάλλουν σταδιακώς το κουβανικό πείραμα σε ένα καθεστώς ανάλογο εκείνων της ανατολικής Ευρώπης – έστω και λιγότερο αποστεωμένο. Ακόμα και οι μικροϊδιοκτησίες θα κρατικοποιηθούν ενώ, παρά τις αδιαμφισβήτητες κατακτήσεις στον τομέα της παιδείας και της υγείας, η ανέχεια είναι γενικευμένη και αδιαμφισβήτητη.

Οι προσπάθειες του Κάστρο, και του Γκεβάρα μέχρι τον θάνατό του, το 1967, να βοηθήσει τις λατινοαμερικανικές επαναστάσεις ή τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες της Αγκόλας και της Μοζαμβίκης, παρότι ενίσχυσαν το διεθνές κύρος του και την αξιοπιστία της κουβανικής επανάστασης, δεν μπόρεσαν να απαντήσουν στα οικονομικά προβλήματα και την αυξανόμενη εξαθλίωση μεγάλων τμημάτων της κουβανικής κοινωνίας. Ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος της οικονομικής βοήθειας από αυτήν, τα πράγματα μοιάζουν να επιδεινώνονται υποχρεώνοντας το ίδιο το καθεστώς να ανοίξει κάποιες δικλείδες αυτόνομης οικονομικής δραστηριότητας στον αγροτικό χώρο και τις αστικές μικροεπιχειρήσεις.

Μεγάλο βάρος θα δοθεί στην ελπίδα μιας μεγάλης στροφής της Λατινικής Αμερικής με τον Τσάβες στην Βενεζουέλα, τους Σαντινίστας στη Νικαράγουα, τον Λούλα στη Βραζιλία, τον Μοράλες στη Βολιβία κ.λπ. Για πρώτη φορά, η Κούβα έμοιαζε να βρίσκει σημαντικά οικονομικά και πολιτικά στηρίγματα στην περιοχή της. Όμως, το όραμα της επανάστασης είχε ξεθωριάσει. Η νεολαία της Κούβας άρχισε να ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο για τα i-phones των αμερικάνικων εταιρειών παρά για την… επέκταση της επανάστασης σε όλο τον πλανήτη ενώ στη Λατινική Αμερική η άνοιξη της δεκαετίας του 2000 μοιάζει να παίρνει τέλος, μετά τον θάνατο του Τσάβες και την αποχώρηση του Λούλα – μόνον ο Μοράλες στη Βολιβία έχει επιβιώσει. Η Κούβα μοιάζει να μπαίνει όλο και πιο πολύ στον δρόμο του μετασχηματισμού τον οποίο, πριν από αυτήν, είχαν εγκαινιάσει η Κίνα ή το Βιετνάμ.  Δηλαδή, της μεταβολής της οικονομίας σε καπιταλιστική, κάτω από… κομμουνιστική διακυβέρνηση!

Ο Φιντέλ Κάστρο απεβίωσε λίγο πριν επεκταθεί και στην Κούβα αυτή η διαδικασία, που εξάλλου είχε ήδη ανοίξει με την επίσκεψη του Ομπάμα και το σταδιακό άνοιγμα της οικονομίας στους Αμερικανούς τουρίστες. Ο γηραιός επαναστάτης έφυγε από τη ζωή διαψευσμένος, αλλά πάντοτε άτεγκτος. Μετά τον θάνατό του, οι εξελίξεις μάλλον θα επιταχυνθούν.

Αν τοποθετήσουμε την κουβανική επανάσταση, τον Κάστρο και τον Τσε Γκεβάρα σε μια ευρύτερη ιστορική προοπτική, θα μπορούσαμε να πούμε πως εκπροσωπεί περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον τη μεγάλη επαναστατική τραγωδία του 20ού αιώνα και του σοσιαλισμού. Μετά τον θάνατό του Κάστρο, όπου καθόλου τυχαία είναι ένας Τσίπρας που εκφωνεί τον επικήδειό του(!), έχει κλείσει ένας ιστορικός κύκλος: ο ιστορικός κύκλος του μαρξιστικού σοσιαλισμού που σφράγισε τον 20ό αιώνα.

Η ανθρωπότητα είναι υποχρεωμένη να αναζητήσει νέες προτάσεις και διεξόδους απελευθέρωσης, στις οποίες η αναζήτηση της ελευθερίας -το «ελευθερία ή θάνατος» της ελληνικής Επανάστασης- θα αποκτήσει και πάλι την πρωταρχική της αξία δίπλα στο αίτημα της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Το μεγάλο δίδαγμα ήταν αυτό ακριβώς. Η υποτίμηση της ελευθερίας προς χάριν της ισότητας η οποία, δήθεν, ως δια μαγείας, θα οδηγούσε και στην ελευθερία, απεδείχθη τραγική. Αντίθετα, η ελευθερία αποτελεί την πραγματική προϋπόθεση της ισότητας και χωρίς αυτήν τα σοσιαλιστικά καθεστώτα οδηγήθηκαν εν τέλει και στην ανισότητα. Ο ίδιος ο Κάστρο έφερε με καμάρι το καπιταλιστικό… Ρόλεξ στον καρπό του θέλοντας, με έναν παράδοξο, μαζοχιστικό, τρόπο, να υπομνήσει αυτή την ιστορική αποτυχία.

Πρόκειται για μια μεγάλη τραγωδία που κόστισε εκατομμύρια ζωές, και η οποία δεν είναι μόνο η τραγωδία της κουβανικής επανάστασης αλλά του πλανήτη ολόκληρου – και των Ελλήνων επαναστατών που, από τον απελευθερωτικό αγώνα της Κατοχής, θα οδηγηθούν στον Εμφύλιο, στην Τασκένδη και τη Μακρόνησο για να παραγάγουν στο τέλος του κύκλου τους έναν Τσίπρα. Και όμως, κορυβαντιούν ασύγγνωστα και γεμάτοι χαιρεκακία οι νάνοι του νεοφιλελευθερισμού και της παγκοσμιοποιητικής πολιτικής ορθότητας, επιχαίροντας για το τέλος μιας επανάστασης που είχε στοιχειώσει τα όνειρά τους στην Αράχωβα και τη Μύκονο. Γράφει χαρακτηριστικά ο Γιάννης Κ. Πρετεντέρης, σε άρθρο του στα Νέα  (28/11/2016), με τον τίτλο «Επανάσταση»:

«Σίγουρα όμως αποτέλεσε την πιο αυθεντική προσωποποίηση της ανόδου και της πτώσης ενός επαναστατικού οράματος που ξεκίνησε ως επαγγελία απελευθέρωσης και κατάντησε το πιο αιμοβόρο κι αποκρουστικό τέρας του 20ού αιώνα… Ασφαλώς ο Κάστρο δεν ήταν Πολ Ποτ, ούτε Μάο, ούτε Λένιν ή Στάλιν. Τα χεράκια του όμως τα είχε κι αυτός βουτηγμένα στο αίμα έως τον ώμο… Δεν είναι ο χώρος, ίσως ούτε η στιγμή να αναρωτηθούμε πώς ένα γενναιόδωρο όραμα απελευθέρωσης εξέπεσε σε μια πρωτοφανή εγκληματική επιχείρηση παγκοσμίου κλίμακας».

Έτσι, λοιπόν, η μεγάλη εγκληματική επιχείρηση του 20ού αιώνα δεν είναι πλέον ο Χίτλερ και τα κρεματόριά του, ο μεγάλος χασάπης της Λατινικής Αμερικής δεν είναι ο Πινοσέτ ούτε οι Αργεντινοί στρατηγοί που κατακρήμνιζαν τους κρατουμένους από τα αεροπλάνα, δεν είναι οι Κόντρας που έχουν εξοντώσει δεκάδες χιλιάδες αγρότες στη Νικαράγουα, την Κολομβία ή στο Σαλβαδόρ, είναι αποκλειστικώς ο Κάστρο, όταν μάλιστα είναι δεδομένο πως ο φόρος αίματος ήταν πολύ μικρότερος στην Κούβα.

Εξεγείρονται οι νεοσσοί της Ν. Δημοκρατίας, όπως ο κ. Κυρανάκης, γιατί ο Τσίπρας πηγαίνει στην κηδεία του Κάστρο. Και δεν εξεγείρεται -σωστά σε μια τέτοια περίπτωση-, γιατί εγκαταλείπει τη χώρα σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή, ούτε γιατί αυτός, ένας προσκυνημένος των αγορών, αποτείνει φόρο τιμής σε έναν ασυμβίβαστο, αλλά διότι ο Κάστρο είναι «εγκληματίας». Και όμως, δεν ενοχλούνται καθόλου για τους τεμενάδες στον Ερντογάν, τον Νετανιάχου, τους Σαουδάραβες που έχουν διαπράξει εκατόμβες πολύ χειρότερες και ασύγκριτα πιο αιματηρές απ’ ό,τι ο Κάστρο. Αλλά «δρυός πεσούσης, πας ανήρ ξυλεύεται». Και δεν ακολούθησαν τουλάχιστον τη συνταγή του ινδάλματός τους, Ομπάμα, που δήλωσε πως «Η ιστορία θα καταγράψει και θα κρίνει την επιρροή του Κάστρο». Οι λακέδες είναι πάντα βασιλικότεροι του βασιλέως.

Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι να συνταυτιστούμε με τις ιερεμιάδες των χλιαρών, των ανικάνων και όσων ποτέ δεν δονήθηκαν από το όραμα μιας καθολικής απελευθέρωσης, αλλά να κατανοήσουμε, πώς και γιατί ένα όραμα που, από την Κομούνα του Παρισιού μέχρι την κουβανική επανάσταση, συντάραξε τον πλανήτη κατέληξε να έχει ως επιγόνους του, ανθρώπους όπως ο Τσίπρας ή ο Κιμ Γιονγκ Ουν.

Θα πρέπει να αναρωτηθούμε και να υποβάλουμε σε κριτική τις ανεπάρκειες και τις βαθύτατες αστοχίες αυτού του ίδιου του οράματος, έτσι ώστε να διδαχθούμε και από τα λάθη των μεγάλων επαναστατών. Πάντως, επαναστάτες και όχι θεραπαινίδες του Σόιμπλε.

Υ.Γ. Και δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και το «hasta la Victoria sempre», που έχει γίνει εντελώς τετριμμένο, καθώς εκφέρεται πλέον διαρκώς από τα «χείλη των ασεβών».

http://ardin-rixi.gr/