Το σχολείο μπροστά στην απειλή του φασισμού

Του Νίκου Τσούλια

      Το σχολείο μπροστά στην απειλή του φασισμού και του ρατσισμού δεν μπορεί να «σφυρίζει αδιάφορα», δεν μπορεί να καμώνεται ότι δεν το ενδιαφέρει η όλη υπόθεση. Όταν απειλούνται τα συστατικά στοιχεία του πολιτισμού και της ζωής, όταν αμαυρώνεται το ίδιο το πρόσωπο του ανθρώπου από την άβυσσο του μαζικού θανάτου του φασισμού, το σχολείο οφείλει να είναι στην πρώτη γραμμή του αγώνα και της αγωγής.

      Η πρώτιστη αποστολή της εκπαίδευσης είναι η προαγωγή της ποιότητας της ζωής και του πολιτισμού, η ενίσχυση της ειρήνης και της δημοκρατίας και η υπεράσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απέναντι στη φρίκη της μαύρης σκιάς του φασισμού. Στο σχολείο η εστίαση πρέπει να δοθεί στα παιδαγωγικά κριτήρια, δηλαδή στα ουσιώδη στοιχεία της εκπαίδευσης για να μπορεί να υπάρχει αποτελεσματική προοπτική και βιώσιμη λύση στο όλο φαινόμενο.

      Εδώ δεν έχει κανένα νόημα η αντιπαραθετική και μετωπική πολιτικού είδους πρακτική με μια ομάδα μαθητών / μαθητριών που υποστηρίζουν έστω και χωρίς καμιά ιδιαίτερη συνειδητοποίηση φασιστικές και ρατσιστικές αντιλήψεις, γιατί μια τέτοια αντιμετώπιση πολώνει και συσπειρώνει την ομάδα στη λογική της ομαδικής απόρριψης και αντίδρασης. Αντίθετα, απαιτείται α) «επίθεση φιλίας» και συστηματική ενημέρωση μιας πλήρους κατανόησης των μηχανισμών μέσω των οποίων ένας μαθητής προσλαμβάνει και αποκομίζει μια κίβδηλη εικόνα του φασιστικού φαινομένου, β) κλίμα διαλόγου μέσα από το οποίο η αντιπαράθεση ιδεών και η ακτινοβολία των παιδαγωγικών αξιών θα αποκτήσουν το πλήρες νόημά τους και γ) αποφασιστικότητα όσον αφορά την αντιμετώπιση των ποικίλων εκφράσεων βίας και παραβατικής συμπεριφοράς. Όσο και να φαντάζει έξω από το σχολείο μια τέτοια στάση και συμπεριφορά ως ρομαντική, στο σχολείο είναι ίσως η μόνη που έχει ουσιαστική προοπτική.

      Πολλές φορές η απαρχή σύνδεσης μαθητών και φασιστικής νοοτροπίας εκπηγάζει και από το οικογενειακό περιβάλλον, για παράδειγμα ο πατέρας να είναι μέλος της «Χρυσής Αυγής», όπου οι μαθητές έχουν έντονη συναισθηματική αναφορά και σχέση ισχυρής αγάπης και δεν είναι καθόλου εύκολο να αναπτύξουν μια αυτόνομη και ορθολογική ίδια συμπεριφορά. Σε μια τέτοια εκδοχή δεν μπορείς το νέο και τον έφηβο να τον «βάλεις απέναντι» είτε να τον θέσεις σε ρήξη με την οικογένειά του, αλλά να ξεκινήσεις με την παράθεση προβληματισμού και ερωτημάτων στο πού οδηγεί η πρακτική της βίας και της εχθροπραξίας ως μέσων επίλυσης των πολιτικών διαφορών.

      Το σχολείο είναι ο θεσμός της πολιτείας μέσω της οποίας μεταβιβάζεται η πολιτιστική κληρονομιά και εξυφαίνεται το νήμα της ιστορικής αφήγησης ενός λαού. Έχει λοιπόν καθήκον και υποχρέωση, νόημα και αξία να διαπαιδαγωγήσει τις νέες γενιές από τα τόσα και τόσα ιστορικά παραδείγματα μέσα από τα οποία ο τόπος μας (και όχι μόνο) οδηγήθηκε σε μια πλήρη εξαθλίωση εκατομμυρίων ανθρώπων, στον αφανισμό αθώων ζωών, στην οπισθοδρόμηση της κοινωνίας μας.

      Οφείλει να καλλιεργεί – ανεξάρτητα από την εμφάνιση ή όχι ενδημικών σχολικών φαινομένων βίας και ρατσισμού – τις αξίες του αλληλοσεβασμού και της διαφορετικότητας, της κατανόησης και της αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων ανεξάρτητα από οποιαδήποτε εθνική ή πολιτισμική ή θρησκευτική ή άλλους είδους διαφορά. Οφείλει να αναδείξει τις μεγάλες διδαχές της ιστορίας μέσα από τη χρησιμοποίηση πλούσιου ούτως ή άλλως εκπαιδευτικού υλικού (αρχειακού, καλλιτεχνικού, πολιτισμικού περιεχομένου) και να διαπαιδαγωγήσει παιδιά και εφήβους στην προαγωγή των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των οικουμενικών αξιών.

      Η ξενοφοβία και η μισαλλοδοξία είναι γενεσιουργές αιτίες πρόκλησης φαινομένων ρατσισμού και φασισμού, είναι δρόμοι που οδηγούν στην πλήρη απανθρωποποίηση του παγκόσμιου πολιτισμού. Εύκολα μπορούν να τεκμηριωθεί στη νεανική ανησυχία και αναζήτηση η αντίληψη ότι καμιά «ταυτότητα» δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς την «ετερότητα», ότι ο πλουραλισμός ιδεών και κοσμοθεωρήσεων είναι ο κοινός πλούτος όλων των ανθρώπων, ότι η φιλία και η συνεργασία των λαών είναι ο μόνος φωτεινός δρόμος για την ανθρωπότητα, ότι η ειρήνη με το πλήρες περιεχόμενό της είναι το μοναδικό ευοίωνο μέλλον μας.

      Η αγάπη μας για την πατρίδα, η όμορφη αίσθηση του «ανήκειν» σε μια εθνική και γλωσσική κοινότητα, η συνειδητοποίηση της ιστορικής μας διαδρομής έχουν νόημα και αξία αν αφορούν εξίσου όλους τους ανθρώπους, αν δεχόμαστε το δικό μας ελεύθερο αυτοπροσδιορισμό ως δυνατότητα για κάθε άνθρωπο – αλλιώς δεν έχει νόημα ούτε στη δική μας περίπτωση.

      Το σχολείο έχει να αντιμετωπίσει πολλές όψεις βαρβαρότητας, που γεννιούνται από τις έντονες οικονομικές ανισότητες και από τις ποικίλες κοινωνικές αδικίες. Εδώ είναι η πρώτιστη ευθύνη του, να μάθει και να διαπαιδαγωγεί τους νέους στον αγώνα της ζωής και της ομορφιάς της, στον αγώνα για τη συναδέλφωση των ανθρώπων, για τη δημιουργία ενός κόσμου ισότητας και ελευθερίας.

/anthologio.wordpress.com