Αυτά που έλεγεν ο Ρήγας*

Χάρτης του 1885 που απεικονίζει την ευρύτερη μακεδονική περιοχή πριν την τριχοτόμησή της το 1912-1913

Συντάκτης: Ευτύχης Μπιτσάκης

Βούλγαροι κι Αρβανίτες και Σέρβοι και Ρωμιοί...

(από τον Θούριο)

Περίπου διακόσια χρόνια μετά τον θάνατο του Ρήγα (1753-1798) και τον Θούριο, κήρυγμα για μια Βαλκανική Ομοσπονδία, οι εθνικισμοί οξύνονται στα Βαλκάνια. Πολυεθνικά κράτη, όπως η Γιουγκοσλαβία, βομβαρδίζονται και διαλύονται σε νέα «κράτη» στα οποία μάχονται διαφορετικές εθνότητες, ενώ οι Αμερικανοί εγκαθιστούν μια τεράστια πολεμική βάση στο Κόσοβο, όπου κυριαρχεί η φτώχεια και συνεχίζεται ο εμφύλιος.

Και στα καθ’ ημάς: Η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, η ΠΓΔΜ, αυτοπροσδιορίζεται ως συνέχεια της αρχαίας Μακεδονίας. Θεωρεί ομοεθνή τον Μέγα Αλέξανδρο και του στήνει ανδριάντα. Ονομάζει δρόμους, πλατείες και αεροδρόμια με ελληνικά ονόματα.

Πρώτο ερώτημα: Τι γλώσσα μιλούσαν στο βασίλειο της Αρχαίας Μακεδονίας; Και ο Αριστοτέλης, δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, συνομιλούσε με τον μαθητή σε κάποια σλαβική γλώσσα; Τα προηγούμενα είναι και φαίνονται γελοία. Αλλά αποτελούν στοιχεία της κρατικής προπαγάνδας και του λαϊκού φαντασιακού.

Το βασίλειο της Μακεδονίας εκτεινόταν σε πολύ ευρύτερη περιοχή απ’ ό,τι η σημερινή ελληνική Μακεδονία. Οι Μακεδόνες ήταν Ελληνες και μιλούσαν ελληνικά. Οι νοτιότεροι Έλληνες τους θεωρούσαν βαρβάρους, χωρίς να αμφισβητούν το γεγονός ότι ήταν και αυτοί Έλληνες.

Θούριος του Ρήγα Φεραίου, 1797 

Πού βρέθηκαν λοιπόν οι Σλάβοι, κάτοικοι της σημερινής ΠΓΔΜ, η οποία αποτελεί τμήμα της Ιστορικής Μακεδονίας; Οι Σλάβοι άρχισαν να εποικίζουν μακεδονικά εδάφη κατά τον έκτο, έβδομο και όγδοο αιώνα. Προχωρώντας προς Νότο, έφτασαν μέχρι την Πελοπόννησο, εκχριστιανίστηκαν, αφομοιώθηκαν γλωσσικά, άφησαν όμως τα σημάδια τους σε Ηπειρο, Δυτική Ελλάδα και Πελοπόννησο: Ζαγοροχώρια, Ζαγορά (πίσω από το βουνό), Στάρα Ζαγορά (παλιά αγορά) κ.λπ. κ.λπ.

Η γεωγραφικά ενιαία Μακεδονία ήταν μωσαϊκό από λαούς Ελληνες, Σλάβους, Αλβανούς, Σαρακατσαναίους, Βλάχους, Εβραίους κ.λπ. Η ενιαία Μακεδονία διαιρέθηκε το 1912-1913 σε τρία μέρη: Το μεγαλύτερο αποτέλεσε τη σημερινή ελληνική Μακεδονία, ένα άλλο τμήμα αποτέλεσε τη γιουγκοσλαβική και το μικρότερο ενσωματώθηκε στη Βουλγαρία.

Στη «μακεδονική σαλάτα» συγκροτήθηκαν έθνη-κράτη και άρχισαν εθνικοί ανταγωνισμοί. Οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν αντέδρασαν για το όνομα «Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας», επειδή δεν επρόκειτο για ανεξάρτητο «μακεδονικό κράτος». Αλλά τι είδους μόρφωμα ήταν η ΠΓΔΜ; Τι είδους εθνότητα συγκροτούσε ο πληθυσμός της;

Τι γλώσσα μιλούσαν; Είχαν δική τους γλώσσα; Η πλειοψηφία των κατοίκων ήταν Σλάβοι. Υπήρχε και μια ισχυρή μειοψηφία Αλβανών. Και ως προς τη γλώσσα, κατά τους ειδικούς, αλλά και κατά τον γνώστη Ευάγγελο Αβέρωφ, «στα Σκόπια ομιλείται η μακεδονική γλώσσα, η οποία έχει και γραμματική και συντακτικό». Η Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας είχε συνεπώς συγκροτημένη γλώσσα. Οχι όμως τη μακεδονική, αλλά μια γλώσσα που ανήκε στην οικογένεια των σλαβικών γλωσσών.

Πρώτα κατάτμηση της ιστορικής-ενιαίας Μακεδονίας. Ακολούθησε η διάλυση της πολυεθνικής Γιουγκοσλαβίας, με τους βομβαρδισμούς και με τα χημικά, και η δημιουργία ανεξάρτητων κρατών. Αλλά τα νέα κράτη πρέπει να συγκροτήσουν μια «μυθολογία» για την καταγωγή τους, για τη γεωγραφία τους, για την πολιτισμική τους παράδοση, για τα πολεμικά κλέη τους. Η ΠΓΔΜ συγκρότησε και αυτή τη «μυθολογία» της, θεμέλιο του εθνικισμού και του «αλυτρωτισμού» της. Αλλά οι βασικές θέσεις της «μυθολογίας» της δεν έχουν σχέση με την ιστορική αλήθεια.

Και οι Ελληνες; Φανατισμός των λαϊκών στρωμάτων από την κρατική και την προπαγάνδα των ΜΜΕ. Αλλά μόνον αυτό; Διαπρεπείς προσωπικότητες από τον χώρο του πολιτισμού (Ελύτης, Μερκούρη, Τσάτσος, Γεωργάκης, Μάνεσης, Αρβελέρ) δημοσίευσαν το 1992 ανοιχτή επιστολή προς την ΕΟΚ, όπου δήλωναν: «Η ψυχή μας είναι το όνομά μας». Δηλώσεις, προπαγάνδα, συλλαλητήρια, ένας νέος εθνικισμός, μίγμα πατριωτισμού και ενός κυρίαρχου ρεύματος δεξιού και ακροδεξιού φανατισμού.

Μέχρι και ο γιος του αρχιβασανιστή της Μακρονήσου, Σκαλούμπακα, τόλμησε να ταυτίσει την ακροδεξιά, ρατσιστική προπαγάνδα με την ατυχή αλλά πατριωτική ομιλία του Μίκη Θεοδωράκη. Συλλαλητήριο στην Αθήνα. Συλλαλητήρια στη Θεσσαλονίκη και συνθήματα όπως: Η Μακεδονία είναι Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι Μακεδονία. Επίσης: Ελλάδα σημαίνει ορθοδοξία. Κατά την προπαγάνδα, η ύπαρξη της ΠΓΔΜ σημαίνει εθνική καταστροφή, εθνική ταπείνωση κ.λπ.

Φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Σαράντα χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, αναγνώρισαν την ύπαρξη γλώσσας της ΠΓΔΜ. Εν τω μεταξύ περίπου εκατό χώρες αναγνώρισαν την ΠΓΔΜ ως Μακεδονία χωρίς άλλο προσδιορισμό. Και ο χορός καλά κρατεί!

Και τώρα τι; Σλάβοι είχαν εποικίσει μέρος της εσωτερικής Μακεδονίας. Εχουν το δικαίωμα να ζήσουν στη νέα πατρίδα τους. Να οργανώσουν τη ζωή τους και να αναπτύξουν τον δικό τους πολιτισμό. Και το όνομα, το οποίο έχει καταστεί αίτιο ατέλειωτων διχογνωμιών; Προτάσεις: Βόρεια Μακεδονία, Σλαβική Μακεδονία (και οι συμπατριώτες Αλβανοί;), Γιουγκοσλαβική Μακεδονία του Βορρά, Μακεδονία του Βαρδάρη, Δημοκρατία της Μακεδονίας.

Κυρίαρχη είναι η άποψη του ονόματος με γεωγραφικό προσδιορισμό. Κάποτε θα λυθεί το πρόβλημα. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Δεύτερο πρόβλημα: η αλλαγή του Συντάγματος, ώστε να μην τροφοδοτεί τον αλυτρωτισμό. Ομως μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές (7 Μαρτίου) ο πρωθυπουργός γειτονικής χώρας αρνείται την αλλαγή του Συντάγματος.

Είναι αυτονόητο ότι η οποιαδήποτε συμφωνία δεν πρέπει να είναι ετεροβαρής. (Στην περίφημη αγορά, γίνεται ανταλλαγή ισοδυνάμων.) Υπόθεση πρώτη: Αλλάζουν ονόματα δρόμοι, πλατείες, απομακρύνονται αγάλματα, σταματάει η προπαγάνδα. Αλλά σ’ αυτή την περίπτωση, η Ελλάδα παραιτείται από το βέτο. Η γειτονική χώρα γίνεται μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ.

Ανταλλαγή ισοδυνάμων; Είχαμε απολαύσει τα «κέρδη» από την Ε.Ε., τώρα θα έχουμε και την «προστασία» του ΝΑΤΟ από τον Βορρά. Υπόθεση δεύτερη: Τα προηγούμενα, συν την αλλαγή του Συντάγματος. Η γειτονική Δημοκρατία δεν χάνει τίποτα ουσιαστικό, μπαίνει στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ, και εμείς συμβάλλουμε στην επέκταση των δύο φιλάνθρωπων οργανισμών στη γειτονιά μας. Επιπλέον, προσφέρουμε επιχειρήματα στους εθνικιστές μας, στους υπερπατριώτες και στους χουντικούς.

Αλλά το πρόβλημα δεν είναι μόνο πρόβλημα Ελλάδας-ΠΓΔΜ. Οι Αμερικανοί είναι αμέτοχοι; Ας θυμίσουμε τα έργα τους: Αφγανιστάν, Λιβύη, Συρία, Μέση Ανατολή, διάλυση της Γιουγκοσλαβίας κ.λπ. Στρατηγική που αποβλέπει στην παγκόσμια κυριαρχία των ΗΠΑ. Δίπλα στο Κόσοβο δεν θα ήταν επιθυμητό να υπάρξει και δεύτερο εξαρτημένο κράτος και δεύτερη αμερικανική βάση;

Αδιέξοδο; Ας θυμηθούμε τον Ρήγα: Πολιτική αμοιβαίου σεβασμού των λαών της Βαλκανικής. Συνεργασία ισότιμη και αμοιβαία επωφελής. Στην πορεία του χρόνου, προσπάθεια για προοδευτικές κυβερνήσεις. Σήμερα δεν υπάρχουν προϋποθέσεις για ισότιμη συνεργασία των λαών της Βαλκανικής. Πολύ περισσότερο για τη δημιουργία της Ενωσης των Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών της Χερσονήσου.

Αλλά η Ιστορία δεν έχει τελειώσει. Ας αρχίσουμε από το ελάχιστο, αγωνιζόμενοι ταυτόχρονα για μια Βαλκανική ειρήνης, δημοκρατίας και σοσιαλισμού.

Και μια προσωπική εμπειρία. Το 1948 βρέθηκα κρατούμενος στη Γυάρο, στο διαμέρισμα των ανηλίκων. Στη Γυάρο υπήρχαν πολλοί Σλαβομακεδόνες: ενήλικοι και ανήλικοι. Οι ίδιοι ονόμαζαν τους εαυτούς τους Μακεδόνες.

Μακεδόνες ονομάζονταν και σύμφωνα με την καθοδήγηση. Δεν χώνευα αυτή τη διαστρέβλωση της Ιστορίας. Υποστήριζα συνεπώς ότι οι αγαθοί, πράοι και ευγενείς συγκρατούμενοί μας, οι σύντροφοί μας ήταν Σλαβομακεδόνες. Συνέπειες της παραφωνίας; Τώρα μιλάμε για σήμερα και για το μέλλον.

*Το άρθρο αυτό περιλαμβάνεται στο τεύχος 124 του περιοδικού «Ουτοπία», που θα κυκλοφορήσει τον Απρίλιο.

http://www.efsyn.gr