Για τους πρώτους, φταίει μονοσήμαντα η Ρωσία, και η Δύση πρέπει να στηρίξει τον πόλεμο των Ουκρανών μέχρις εσχάτων, ώστε να αποδυναμωθεί η Μόσχα, ανεξαρτήτως κόστους και απωλειών. Αυτή είναι η επικρατούσα, υστερική σχεδόν άποψη στη Δύση, που τρέφεται από τον αντιρωσικό παροξυσμό. Για τους δεύτερους, ο πόλεμος μπορεί να μην είναι «δίκαιος», αλλά είναι αιτιολογημένος. Και η αιτία του δεν βρίσκεται στην παραφροσύνη και στον αυταρχισμό του Πούτιν, αλλά στην απόφαση των ΗΠΑ να περάσουν τα όρια, να επιτεθούν εμμέσως στη Ρωσία και να στριμώξουν την ΕΕ σκληραίνοντας τις γραμμές στο δικό τους στρατόπεδο.
Επιλέγουμε παρακάτω να παραθέσουμε τοποθετήσεις και εκτιμήσεις κορυφαίων εκπροσώπων του αμερικανικού κατεστημένου, που εδώ και χρόνια προειδοποιούν ότι η επιθετική πολιτική διεύρυνσης του ΝΑΤΟ και επανεξοπλισμού της Ουκρανίας εναντίον της Ρωσίας, θα καταλήξει αναπόφευκτα σε πολεμική αναμέτρηση.
Αυτές οι τοποθετήσεις είναι σημαντικές γιατί δεν προέρχονται από «Πουτινιστές», όπως κατά κόρον κατηγορούνται όσοι δεν στρατεύονται στην αντιρωσική υστερία. Προέρχονται από το στρατόπεδο της Δύσης, από προσωπικότητες που έχουν υπηρετήσει από κορυφαία πόστα την αμερικανική πολιτική, αλλά διατύπωσαν εδώ και χρόνια, με καθαρό τρόπο, την ανάγκη να μην περικυκλωθεί ακόμα περισσότερο η Ρωσία, να μην επεκταθεί το ΝΑΤΟ με την είσοδο της Ουκρανίας, να μην «θεσμοθετηθεί» η εχθρότητα του Κιέβου έναντι της Ρωσίας, γιατί το αποτέλεσμα θα ήταν αυτό που ζούμε σήμερα.
Γιατί αυτές οι τοποθετήσεις δεν εισακούστηκαν; Γιατί τελικά οι ΗΠΑ κινήθηκαν ενάντια σε όσα το ίδιο το κατεστημένο τους υποστήριζε μέχρι και πριν από λίγα χρόνια;
Για δύο λόγους: Ο πρώτος λόγος είναι ότι οι ΗΠΑ μπήκαν σε μια περίοδο βαθιάς εσωτερικής κρίσης επί διακυβέρνησης Τραμπ, βλέποντας ταυτόχρονα τον βασικό τους παγκόσμιο ανταγωνιστή, την Κίνα, να ανέρχεται σταθερά και να απειλεί την πρωτοκαθεδρία τους. Η επιλογή να οξύνουν τις σχέσεις με τη Ρωσία, αποτέλεσε στρατηγική απόφαση του συμπλέγματος εξουσίας της Ουάσινγκτον (μετά τον Τραμπ), μια «φυγή προς τα εμπρός» που θα ήταν “win – win”: Είτε η Ρωσία θα υποχωρούσε και οι ΗΠΑ θα κέρδιζαν χρόνο και χώρο περικυκλώνοντάς την ασφυκτικά, στέλνοντας μήνυμα σε άλλους αμφισβητίες της ηγεμονίας τους, είτε η Ρωσία θα έβγαζε το όπλο στο τραπέζι αποφασισμένη να το χρησιμοποιήσει, επιλέγοντας την πολεμική αναμέτρηση. Τότε, η ΕΕ θα αναγκάζονταν να υποταχθεί ολοκληρωτικά στις επιδιώξεις της Ουάσινγκτον, να διαρρήξει σχέσεις (οικονομικές, πολιτικές, ενεργειακές) με τη Ρωσία, να ψαλιδίσει τις (ούτως ή άλλως μικρές και ανεπαρκείς) φιλοδοξίες της να ορίσει μια δική της στρατηγική στις διεθνείς σχέσεις. Το στρατόπεδο της Δύσης, αν και αποδυναμωμένο, θα διασκέδαζε τις εκτιμήσεις περί μακράς αλλά σταθερής πορείας παρακμής, συγκροτώντας τη ρητορική, τις γραμμές και τους συμμάχους του.
Ο δεύτερος λόγος είναι η απόφαση της Ρωσίας να μη δεχθεί άλλη υποβάθμιση με τη στρατιωτική της περικύκλωση, θεωρώντας ότι η πορεία προς έναν πολυπολικό κόσμο με υποβαθμισμένη την αμερικανική ηγεμονία είναι πλέον αναπόφευκτη. Αυτό, της επιτρέπει να αντιδράσει με πολεμική επιχείρηση εναντίον ενός καθεστώτος που απολαμβάνει την απόλυτη στήριξη της Ουάσινγκτον. Στη ρωσική απόφαση έπαιξε ρόλο η ανοδική πορεία της Κίνας, η απόλυτη αδυναμία της ΕΕ να ορίσει ανεξάρτητη στρατηγική, η γενική βελτίωση των σινο-ρωσικών σχέσεων, αλλά και η γνώση ότι ανερχόμενες δυνάμεις της Περιφέρειας (πχ Ινδία) παρά τις ιστορικές συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις μεταξύ τους, θα προτιμούσαν έναν κόσμο πολυπολικό που θα δίνει χώρο στις φιλοδοξίες τους για άνοδο.
Τα παραπάνω, συνιστούν μια εντελώς διαφορετική ανάγνωση από τα προπαγανδιστικά σχήματα για «παρανοϊκούς δικτάτορες», «ημίτρελους τσάρους» κλπ, πράγματα γελοία, προς εύπεπτη κατανάλωση του πρόθυμου ακροατηρίου του Ευρωατλαντισμού. Και φυσικά απέχουν από τα αντι-ιστορικά και βολικά σχήματα των «ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών» και «των βουβαλιών που όταν μαλώνουν την πληρώνουν οι βάτραχοι», τα οποία αποφεύγουν να ορίσουν προσδιορισμούς και ιεραρχήσεις.
Οι τοποθετήσεις που ακολουθούν κάνουν σαφές ότι η πορεία προς τον πόλεμο ήταν δεδομένη όσο συνεχιζόταν η Νατοϊκή κλιμάκωση και η αμερικανική επιθετικότητα. Αποδεικνύεται, μέσα από το ίδιο το αμερικανικό κατεστημένο, ότι αυτός ο πόλεμος δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία μιας παρανοϊκής και επεκτατικής ρωσικής αρκούδας, αλλά αναπόφευκτη κατάληξη της επιθετικής πολιτικής των ΗΠΑ.
Πρώτος ο Τζωρτζ Κέναν, ο πλέον επιδραστικός θεωρητικός του «περιορισμού» της ΕΣΣΔ κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, πρώην πρέσβης στην ΕΣΣΔ το 1950 και διευθυντής του Κέντρου Στρατηγικής επί Τρούμαν. Όταν του ζητείται το 1998, σε βαθιά γεράματα, η άποψή του για την επέκταση του ΝΑΤΟ ανατολικά, λέει ευθαρσώς:
Νομίζω ότι είναι η αρχή ενός νέου ψυχρού πολέμου. Νομίζω ότι οι Ρώσοι σταδιακά θα αντιδράσουν αρνητικά και αυτό θα καθορίσει τις πολιτικές τους. Νομίζω ότι είναι τραγικό λάθος. Δεν υπήρχε κανένας λόγος για αυτό. Κανείς δεν απειλεί σήμερα κανέναν άλλον. Αυτή η επέκταση θα έκανε τους Ιδρυτές αυτής της χώρας να στριφογυρνούν στους τάφους τους. Έχουμε δεσμευτεί να προστατεύσουμε μια ολόκληρη σειρά χωρών, παρόλο που δεν έχουμε ούτε τους πόρους ούτε την πρόθεση να το κάνουμε με κάποιο σοβαρό τρόπο. Η επέκταση του ΝΑΤΟ ήταν απλώς μια ανάλαφρη ενέργεια μιας Γερουσίας που δεν έχει πραγματικό ενδιαφέρον για τις εξωτερικές υποθέσεις[i].
Ο Χένρι Κίσινγκερ, κορυφαίος διπλωμάτης των ΗΠΑ, Υπουργός Εξωτερικών επί Τρούμαν και Φορντ, το 2015, λίγες μέρες μετά την ανατροπή του φιλορώσου Γιανουκόβιτς και την επικράτηση των ακροδεξιών και φιλοδυτικών δυνάμεων του Μεϊντάν προειδοποιεί:
Πολύ συχνά το ουκρανικό ζήτημα
τίθεται απλώς ως αναμέτρηση: είτε η Ουκρανία θα ενταχθεί στην Ανατολή,
είτε στη Δύση. Αλλά αν η Ουκρανία θέλει να επιβιώσει και να ευδοκιμήσει,
δεν πρέπει να είναι το φυλάκιο καμίας πλευράς ενάντια στην άλλη — θα
πρέπει να λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ τους.
…Η Ουκρανία δεν πρέπει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, μια θέση που πήρα πριν από
επτά χρόνια, όταν εμφανίστηκε το ζήτημα για τελευταία φορά.
…Η Ουκρανία θα πρέπει να είναι ελεύθερη να δημιουργήσει οποιαδήποτε
κυβέρνηση συμβατή με την εκφρασμένη βούληση του λαού της. Οι σοφοί
Ουκρανοί ηγέτες θα επέλεγαν τότε μια πολιτική συμφιλίωσης μεταξύ των
διαφόρων περιοχών της χώρας τους. Σε διεθνές επίπεδο, θα πρέπει να
ακολουθήσουν μια στάση παρόμοια με αυτή της Φινλανδίας. Αυτό το έθνος
δεν αφήνει καμία αμφιβολία για την ισχυρή ανεξαρτησία του και
συνεργάζεται με τη Δύση στους περισσότερους τομείς, αλλά αποφεύγει
προσεκτικά να δημιουργήσει θεσμική εχθρότητα προς τη Ρωσία.[ii]
Στον αντίποδα του Κίσινγκερ, ο Μπρζεζίνσκι, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 90 θεωρεί ότι η στάση των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας πρέπει να είναι επιθετική, καλώντας σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η Ρωσία με την επιβολή κυρώσεων ήδη από την εποχή της επέμβασής της στη Γεωργία, το 2008. Παρόλα αυτά, μιλώντας για τις πιθανές επιλογές του Πούτιν σχετικά με την Ουκρανία, ο Μπρζεζίνσκι παραδέχεται τα εξής:
Θα μπορούσε να επιδιώξει μια συμφωνία με την Ουκρανία… Αυτό θα απαιτούσε σοφία και επιμονή από τη Ρωσία καθώς και από την Ουκρανία και από τη Δύση. Μια τέτοια διευθέτηση θα πρέπει να περιλαμβάνει τον τερματισμό των ρωσικών προσπαθειών για αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας εκ των έσω, τον τερματισμό κάθε απειλής μεγαλύτερης εισβολής, και κάποιου είδους κατανόηση μεταξύ Ανατολής-Δύσης που συνεπάγεται τη σιωπηρή αποδοχή από τη Ρωσία του μακρού ταξιδιού της Ουκρανίας προς την τελική ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ταυτόχρονα, όμως, θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι η Ουκρανία δεν επιδιώκει, και η Δύση δεν σκέφτεται, την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Είναι λογικό για τη Ρωσία να αισθάνεται άβολα με αυτή την προοπτική.[iii]
Φυσικά, ταυτόχρονα με τη θεωρητική προσπάθεια να βρεθεί συμβιβασμός, ο Μπρζεζίνσκι ισχυρίζεται ότι «Η Δύση πρέπει να εξοπλίσει την Ουκρανία», καλώντας σε αυτό που σήμερα βλέπουμε:
Οι Ουκρανοί πρέπει να γνωρίζουν ότι η
Δύση είναι έτοιμη να τους βοηθήσει να αντισταθούν. Και δεν υπάρχει
λόγος να είμαστε μυστικοπαθείς σχετικά με αυτό. Θα ήταν πολύ καλύτερο να
είμαστε ανοιχτοί σχετικά με αυτό και να πούμε στους Ουκρανούς και σε
όσους μπορεί να απειλήσουν την Ουκρανία, ότι εάν οι Ουκρανοί
αντισταθούν, θα έχουν όπλα. Και θα παρέχουμε μερικά από αυτά τα όπλα
πριν από την ίδια την πράξη της εισβολής. Διότι ελλείψει αυτού, ο
πειρασμός της Ρωσίας να εισβάλει και να προλάβει τον εξοπλισμό, μπορεί
να γίνει συντριπτικός.
Αλλά τι είδους όπλα είναι ένα σημαντικό ζήτημα. Και κατά την άποψή μου,
θα πρέπει να είναι όπλα σχεδιασμένα ειδικά για να επιτρέπουν στους
Ουκρανούς να συμμετέχουν σε αποτελεσματικό αστικό πόλεμο αντίστασης.
…Το θέμα είναι ότι για να επιτύχει πολιτικά η προσπάθεια εισβολής, η
Ρωσία θα έπρεπε να καταλάβει τις μεγάλες πόλεις, ας πούμε το Χάρκοβο ή
το Κίεβο. Αν στις πόλεις αυτές οι Ουκρανοί αντισταθούν και φτάσουμε σε
οδομαχίες, ο πόλεμος για τη Ρωσία θα ήταν παρατεταμένος και δαπανηρός.[iv]
Ο ακαδημαϊκός Τζον Μιερσάιμερ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και εκπρόσωπος της ρεαλ πολιτίκ, θεωρούμενος ως ο κορυφαίος της γενιάς του στη συγκεκριμένη σχολή σκέψης, είναι κατηγορηματικός για το ποιος φταίει. Μια σημαντική του παρέμβαση το 2014, μετά το Μεϊντάν και την ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας, είχε τίτλο «Για την κρίση στην Ουκρανία φταίει η Δύση».
Σύμφωνα με την επικρατούσα λογική στη
Δύση, η κρίση στην Ουκρανία μπορεί να χρεωθεί σχεδόν αποκλειστικά στη
ρωσική επιθετικότητα. …Αλλά αυτός ο απολογισμός είναι λάθος: οι Ηνωμένες
Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους μοιράζονται κατά το μεγαλύτερο
μέρος την ευθύνη για την κρίση. Η ρίζα του προβλήματος είναι η
διεύρυνση του ΝΑΤΟ, που είναι το κεντρικό στοιχείο μιας ευρύτερης
στρατηγικής για την απομάκρυνση της Ουκρανίας από την επιρροή της
Ρωσίας.
Από τα μέσα του 90 οι Ρώσοι ηγέτες έχουν αντιταχθεί σθεναρά στη
διεύρυνση του ΝΑΤΟ, και τα τελευταία χρόνια έχουν καταστήσει σαφές ότι
δεν θα παραμείνουν απαθείς όσο ο στρατηγικά σημαντικός γείτονάς τους
μετατρέπεται σε δυτικό προκεχωρημένο φυλάκιο. Για τον Πούτιν, η παράνομη
ανατροπή του δημοκρατικά εκλεγμένου και φιλορώσου προέδρου της
Ουκρανίας, την οποία δικαίως χαρακτήρισε “πραξικόπημα”, ήταν η τελευταία
σταγόνα.
…Η κίνηση του Πούτιν (σ.μ. με την προσάρτηση της Κριμαίας) δεν θα έπρεπε
να αποτελεί έκπληξη. Άλλωστε, η Δύση είχε κινηθεί στην πίσω αυλή της
Ρωσίας, απειλώντας τα βασικά στρατηγικά της συμφέροντα, σημείο που ο
Πούτιν έθεσε εμφατικά και επανειλημμένα. Οι ελίτ στις Ηνωμένες Πολιτείες
και την Ευρώπη τυφλώνονται από τα γεγονότα μόνο και μόνο επειδή
προσυπογράφουν μια εσφαλμένη άποψη για τη διεθνή πολιτική. Τείνουν να
πιστεύουν ότι η λογική του ρεαλισμού έχει μικρή σημασία στον εικοστό
πρώτο αιώνα.
…Οι δυτικοί ηγέτες έκαναν λάθος στην προσπάθειά τους να μετατρέψουν την
Ουκρανία σε δυτικό προπύργιο στα ρωσικά σύνορα. Τώρα που οι συνέπειες
είναι φανερές, θα ήταν ακόμη μεγαλύτερο λάθος να συνεχιστεί αυτή η
λανθασμένη πολιτική.[v]
Επόμενος κορυφαίος διπλωμάτης ο Τζακ Μάτλοκ, τελευταίος πρεσβευτής των ΗΠΑ στην ΕΣΣΔ, που επιβεβαιώνει ότι η κρίση στην Ουκρανία προκλήθηκε από την αθέτηση των υποσχέσεων των ΗΠΑ και την απροθυμία τους να εγγυηθούν την ασφάλεια της Ρωσίας, επιδιώκοντας μια χωρίς όρια επιθετική επέκταση του ΝΑΤΟ.
Εφόσον η κύρια απαίτηση του Πούτιν
είναι η διαβεβαίωση ότι το ΝΑΤΟ δεν θα διευρυνθεί με άλλα μέλη, και
συγκεκριμένα την Ουκρανία ή τη Γεωργία, προφανώς δεν θα υπήρχε βάση για
την παρούσα κρίση, αν δεν υπήρχε επέκταση της Συμμαχίας μετά το τέλος
του Ψυχρού Πολέμου, ή αν η επέκταση είχε συμβεί παράλληλα με την
οικοδόμηση μιας δομής ασφαλείας στην Ευρώπη που περιλάμβανε τη Ρωσία.
Ήταν προβλέψιμη αυτή η κρίση;
Απολύτως. Η επέκταση του ΝΑΤΟ ήταν η πιο βαθιά στρατηγική γκάφα που έγινε από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
…Ο Πρόεδρος Ομπάμα αρχικά υποσχέθηκε βελτιωμένες σχέσεις μέσω της
πολιτικής της «επαναφοράς», αλλά η πραγματικότητα ήταν ότι η κυβέρνησή
του συνέχισε να αγνοεί τις πιο σοβαρές ανησυχίες της Ρωσίας και
διπλασίασε τις προηγούμενες αμερικανικές προσπάθειες να αποσπάσει τις
πρώην σοβιετικές δημοκρατίες από τη ρωσική επιρροή και, μάλιστα, να
ενθαρρύνει την «αλλαγή καθεστώτος» στην ίδια τη Ρωσία. Οι αμερικανικές
ενέργειες στη Συρία και στην Ουκρανία θεωρήθηκαν από τον Ρώσο πρόεδρο
και τους περισσότερους Ρώσους ως έμμεσες επιθέσεις εναντίον τους.
…Και όσον αφορά την Ουκρανία, η εισβολή των ΗΠΑ στην εσωτερική της
πολιτική ήταν βαθιά, υποστηρίζοντας ενεργά την επανάσταση του 2014 και
την ανατροπή της εκλεγμένης ουκρανικής κυβέρνησης το 2014.[vi]
Ο υπουργός Άμυνας επί Κλίντον, ο Γουίλιαμ Πέρι, εξηγεί στα απομνημονεύματά του ότι γι’ αυτόν η διεύρυνση του ΝΑΤΟ είναι η αιτία της ρήξης των σχέσεων με τη Ρωσία.
Κατά τα τελευταία χρόνια, το
μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης μπορεί να εστιαστεί στις ενέργειες που έχει
κάνει ο Πούτιν. Αλλά για τα πρώτα χρόνια, πρέπει να πω, ότι οι Ηνωμένες
Πολιτείες έχουν το μεγάλο μέρος της ευθύνης.
Η πρώτη μας ενέργεια που πραγματικά μας οδήγησε σε κακή κατεύθυνση ήταν
όταν το ΝΑΤΟ άρχισε να επεκτείνεται, με την είσοδο κρατών της Ανατολικής
Ευρώπης, μερικά από τα οποία συνορεύουν με τη Ρωσία. Εκείνη την εποχή
συνεργαζόμασταν στενά με τη Ρωσία και είχαν αρχίσει να συνηθίζουν στην
ιδέα ότι το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να είναι φίλος παρά εχθρός. Αλλά ήταν πολύ
άβολο που είχαν το ΝΑΤΟ ακριβώς στα σύνορά τους και έκαναν μια ισχυρή
έκκληση να μην προχωρήσουμε σε διεύρυνση.
…Βασικά οι άνθρωποι με τους οποίους αντιπαρατέθηκα όταν επιχείρησα να
θέσω το πώς σκέφτονται οι Ρώσοι, απάντησαν: «Ποιος νοιάζεται τι
σκέφτονται; Είναι μια δύναμη τρίτης διαλογής». Και φυσικά αυτό έφτασε
και στους Ρώσους.
…Όταν αναπτύξαμε το αμυντικό σύστημα βαλλιστικών πυραύλων στην Ανατολική
Ευρώπη, το εμφανίσαμε ως άμυνα ενάντια σε τυχόν πυρηνικό πύραυλο του
Ιράν – δεν έχουν βέβαια κανέναν πυρηνικό πύραυλο, αλλά αυτό είναι ένα
άλλο ζήτημα. Αλλά οι Ρώσοι είπαν «Περιμένετε λίγο, αυτό αποδυναμώνει την
αποτρεπτική ισχύ μας». Το θέμα και πάλι δεν συζητήθηκε με βάση τι
πραγματικά προσφέρει – κινηθήκαμε με τη λογική «ποιος νοιάζεται για το
τι σκέφτεται η Ρωσία».[vii]
Κάνοντας μια μικρή παρένθεση, εκτός κατεστημένου της Ουάσιγκτον, ας παραθέσουμε την άποψη του καθηγητή Νοάμ Τσόμσκι, σφοδρού πολέμιου της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, ο οποίος επαναλαμβάνει ότι η κρίση στην Ουκρανία οικοδομήθηκε βήμα το βήμα πάνω στη βούληση των ΗΠΑ να επεκταθούν στρατιωτικά μέχρι και τα σύνορα της Ρωσίας.
Η ρωσική θέση ήταν αρκετά σαφής εδώ
και αρκετό καιρό. Δηλώθηκε ξεκάθαρα από τον υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι
Λαβρόφ στη συνέντευξη Τύπου του στα Ηνωμένα Έθνη: «Το κύριο ζήτημα είναι
η ξεκάθαρη θέση μας για την απαράδεκτη περαιτέρω επέκταση του ΝΑΤΟ προς
την Ανατολή και την ανάπτυξη οπλικών συστημάτων που θα μπορούσαν να
απειλήσουν το έδαφος της Ρωσικής Ομοσπονδίας».
Υπάρχει ένας απλός τρόπος για να αντιμετωπιστεί η ανάπτυξη οπλικών
συστημάτων: Να μην εγκατασταθούν. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για κάτι
τέτοιο. Οι ΗΠΑ μπορεί να ισχυρίζονται ότι είναι αμυντικά, αλλά η Ρωσία
σίγουρα δεν το βλέπει έτσι, μάλλον αιτιολογημένα.
Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της επέκτασης του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, υπάρχει
μια εξίσου ευθεία απάντηση. Η Ουκρανία μπορεί να έχει το ίδιο καθεστώς
με την Αυστρία και τις δύο σκανδιναβικές χώρες καθόλη τη διάρκεια του
Ψυχρού Πολέμου: ουδέτερη, αλλά στενά συνδεδεμένη με τη Δύση και αρκετά
ασφαλής, μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον βαθμό που επιλέξει να είναι.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες απορρίπτουν κατηγορηματικά αυτό το αποτέλεσμα,
διακηρύσσοντας με ύψιστο πάθος την αφοσίωσή τους στην κυριαρχία των
εθνών, η οποία δεν μπορεί να παραβιαστεί: το δικαίωμα της Ουκρανίας να
ενταχθεί στο ΝΑΤΟ πρέπει να τηρηθεί.
Αυτή η στάση αρχών μπορεί να επαινείται στις ΗΠΑ, αλλά σίγουρα προκαλεί
έντονες αποδοκιμασίες σε μεγάλο μέρος του κόσμου, συμπεριλαμβανομένου
του Κρεμλίνου. Ο κόσμος μάλλον δεν γνωρίζει την εμπνευσμένη αφοσίωσή μας
στην εθνική κυριαρχία, ιδίως στις τρεις περιπτώσεις που εξόργισαν
ιδιαίτερα τη Ρωσία: το Ιράκ, τη Λιβύη και το Κοσσυφοπέδιο-Σερβία.
Μερικές φορές υποστηρίζεται ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ αυξάνει την ασφάλεια
για την Πολωνία και τις άλλες χώρες. Ένα πολύ ισχυρότερο επιχείρημα όμως
που μπορεί να διατυπωθεί είναι ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ απειλεί την
ασφάλειά τους, αυξάνοντας τις εντάσεις.
Ο ιστορικός Richard Sakwa, ειδικός στην Ανατολική
Ευρώπη, παρατήρησε ότι «η ύπαρξη του ΝΑΤΟ δικαιολογήθηκε από την ανάγκη
διαχείρισης των απειλών που προκλήθηκαν από τη διεύρυνση του» —
πρόκειται για μια εύλογη τοποθέτηση.[viii]
Ο καθηγητής Ρωσικών Σπουδών και Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, Στήβεν Κοέν, υποστηρίζει ότι για την ουκρανική κρίση δεν φταίει μόνο ο Πούτιν. Και προφητικά σημειώνει ότι στο ζήτημα του στρατιωτικού εξοπλισμού της Ουκρανίας ή της εισόδου της στο ΝΑΤΟ, η Ρωσία δεν πρόκειται να υποχωρήσει γιατί κάτι τέτοιο συνιστά για την ίδια υπαρξιακή απειλή.
Δεν είμαστε στο τέλος του Ψυχρού
Πολέμου, είμαστε στην αρχή ενός νέου. Ο πόλεμος, για πρώτη φορά στη ζωή
μου από την κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962, ο πόλεμος με τη Ρωσία
είναι μεν όχι πιθανός, αλλά δυστυχώς είναι συζητήσιμος.
Η ηγεσία του ΝΑΤΟ ανακοίνωσε μια μεγάλη κλιμάκωση των δυνάμεων του ΝΑΤΟ.
Ζητούμε στη Γενεύη από τη Ρωσία να αποκλιμακώσει, αλλά εμείς
κλιμακώνουμε.
Μπορεί να με πουν απολογητή του Πούτιν, αλλά σε ότι αφορά τις
διαπραγματεύσεις, οι προτάσεις που έκανε η Ρωσία πριν ένα μήνα ήταν ένα
καλό σημείο εκκίνησης για να λυθεί η σύγκρουση.
Υπάρχει στις ΗΠΑ μια ρητορική για την κρίση στην Ουκρανία που είναι
απολύτως εσφαλμένη. Πρέπει να πάμε στον Νοέμβριο του 2013 όταν η ΕΕ
στέλνει τελεσίγραφο στον εκλεγμένο πρόεδρο της Ουκρανίας Γιανουκόβιτς
ότι τυχόν συμφωνία με την ΕΕ δεν μπορεί να υπάρξει ταυτόχρονα με τυχόν
συμφωνία με τη Ρωσία. Γιατί δίνεις τελεσίγραφο σε μια χώρα που είναι
διαιρεμένη επί αιώνες και σίγουρα είναι διαιρεμένη και σήμερα, ώστε να
πρέπει να διαλέξει ανάμεσα σε δύο πλευρές, επιτείνοντας τη διαίρεση;
Φταίει ο Πούτιν για την κλιμάκωση; Όχι φταίει η Ε.Ε.
Σε ότι αφορά την επέκταση του ΝΑΤΟ, όταν μπήκαν οι χώρες της Ανατολικής
Ευρώπης ήταν καθαρό ότι δεν θα εγκαθιστούσαμε στρατεύματα εκεί.
Εγκαταστάσεις, βάσεις, ναι, αλλά όχι στρατεύματα.
Η Ρωσία είναι ήδη περικυκλωμένη από το ΝΑΤΟ στα σύνορά της με τις
βαλτικές χώρες. Η μετακίνηση των στρατευμάτων θα κλιμακώσει την ένταση
και θα στρατιωτικοποιήσει περαιτέρω την κατάσταση, φέρνοντας τον κίνδυνο
του πολέμου ένα βήμα πιο κοντά.
Και λυπάμαι που το λέω, αλλά τότε η Ρωσία δεν θα υποχωρήσει. Είναι
υπαρξιακό ζήτημα για αυτή. Έχουν γίνει ήδη πάρα πολλά και ο Πούτιν και η
πολιτική τάξη που τον στηρίζει θα μπορούσαν να συμβιβαστούν στο επίπεδο
της διαπραγμάτευσης, αλλά δεν θα υποχωρήσουν ποτέ στο ζήτημα της
στρατιωτικοποίησης της Ουκρανίας. [ix]
Ο Βλάντιμιρ Πότζνερ είναι Αμερικανορώσος συγγραφέας και δημοσιογράφος, ίσως ο πιο γνωστός τηλεοπτικός σχολιαστής των σχέσεων ΗΠΑ – ΕΣΣΔ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Δίνει ένα παραστατικό παράδειγμα του πώς αντιλαμβάνεται την κρίση στην Ουκρανία.
Αν η Ουκρανία μπει στο ΝΑΤΟ, το ΝΑΤΟ
θα βρίσκεται στα νοτιοδυτικά σύνορα της Ρωσίας. Η Ρωσία λέει ότι κάτι
τέτοιο δεν μπορεί να το επιτρέψει.
Συμφωνεί μια τέτοια απαίτηση με το Διεθνές Δίκαιο; Όχι.
Αλλά όταν αντιμετωπίζεις μια υπαρξιακή απειλή, λες «δεν με ενδιαφέρει το
διεθνές δίκαιο», όπως άλλωστε και εμείς το είπαμε στην Κρίση των
Πυραύλων της Κούβας.
Είναι πεποίθησή μου ότι αν λέγαμε ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει μέλος του
ΝΑΤΟ για τα επόμενα 50 χρόνια, δεν θα υπήρχε ουκρανική κρίση τώρα.
Ας δούμε ένα παράδειγμα. Το Μεξικό έχει εκτεταμένα σύνορα με τις ΗΠΑ.
Φανταστείτε ότι γίνεται μια επανάσταση στο Μεξικό (πράγμα όχι δύσκολο να
το φανταστούμε) και φανταστείτε ότι προκύπτει μια κυβέρνηση που δεν
είναι υποστηρικτής των ΗΠΑ (ούτε αυτό είναι δύσκολο να το φανταστούμε).
Επειδή όμως μια τέτοια κυβέρνηση ίσως φοβόταν τον ισχυρό της γείτονα, ας
υποθέσουμε ότι ζητά από τους Ρώσους να στείλουν 3 – 4 μεραρχίες στα
σύνορα ΗΠΑ – Μεξικού.
Πιστεύετε ότι οι ΗΠΑ θα το δέχονταν;
Γιατί τότε οι Ρώσοι να αποδεχτούν αυτό που γίνεται τώρα;
Πρέπει να υπάρξει συμβιβασμός; Κατά τη γνώμη μου ναι. Και ο συμβιβασμός
πρέπει να είναι ότι η Ουκρανία -εγγυημένα- δεν θα γίνει μέλος στο ΝΑΤΟ. [x]
Ο Τζέφρι Σακς, διάσημος οικονομολόγος, καθηγητής στο Κολούμπια, γράφει στους Financial Times προειδοποιώντας για τους κινδύνους της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ. Θέτει κι αυτός με τη σειρά του την ανάγκη ενός συμβιβασμού που θα περιλαμβάνει την ουδετερότητα της Ουκρανίας και τη μη ένταξή της στο ΝΑΤΟ.
Πολλοί επιμένουν ότι η διεύρυνση του
ΝΑΤΟ δεν είναι το πραγματικό πρόβλημα για τον Πούτιν και ότι θέλει να
αναδημιουργήσει τη ρωσική αυτοκρατορία.
Είναι εντελώς ψευδές. Η Ρωσία αντιτίθεται κατηγορηματικά στην επέκταση
του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά… Είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα ήταν πολύ χαρούμενες εάν το Μεξικό
προσχωρούσε σε μια στρατιωτική συμμαχία με επικεφαλής την Κίνα, ούτε
ήταν ευτυχείς όταν η Κούβα του Φιντέλ Κάστρο ευθυγραμμίστηκε με την ΕΣΣΔ
πριν από 60 χρόνια.
Ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες ούτε η Ρωσία θέλουν τον στρατό του άλλου στο
κατώφλι τους. Η υπόσχεση να μην επεκταθεί το ΝΑΤΟ δεν είναι κατευνασμός.
Δεν εκχωρεί ουκρανικό έδαφος. Δεν επηρεάζει την κυριαρχία της
Ουκρανίας. Πραγματικά θα βοηθούσε στην ασφάλειά της.
…Ο Μπάιντεν και το κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ έχουν
μέχρι στιγμής αρνηθεί να επανεξετάσουν την επέκταση του ΝΑΤΟ για τρεις
λόγους. Πρώτον, φοβούνται την κατηγορία του κατευνασμού. Δεύτερον, οι
Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να διατηρούν για τον εαυτό τους το
αποκλειστικό προνόμιο να στέλνουν στρατό οπουδήποτε, έστω κι αν αυτό
αγνοεί τις νόμιμες ανησυχίες για την ασφάλεια των γειτονικών κρατών.
Τρίτον, το κατεστημένο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής έχει
αποτύχει εδώ και καιρό να αναγνωρίσει τις έγκυρες ανησυχίες για την
ασφάλεια της Ρωσίας…
Εάν ξεσπάσει πόλεμος, ο Πούτιν θα άξιζε φυσικά την παγκόσμια κατακραυγή.
Οι απειλές της Ρωσίας είναι βάναυσες και επικίνδυνες. Ωστόσο, όσο
άστοχες κι αν είναι οι ρωσικές ενέργειες, η αμερικανική αδιαλλαξία για
την επέκταση του ΝΑΤΟ είναι επίσης εντελώς άστοχη και επικίνδυνη.
Οι αληθινοί φίλοι της Ουκρανίας και η παγκόσμια ειρήνη θα πρέπει να
ζητήσουν συμβιβασμό των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ με τη Ρωσία – ένας συμβιβασμός που
σέβεται τα νόμιμα συμφέροντα ασφαλείας της Ρωσίας ενώ υποστηρίζει πλήρως
την ουκρανική κυριαρχία.[xi]
Ο Ιταλός Τζουζέπε Αρλάτσι, πρώην βοηθός Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, είναι επίσης κατηγορηματικός για τις ευθύνες της ουκρανικής κρίσης.
Η πρωταρχική αιτία είναι η δίχως
σταματημό επέκταση του ΝΑΤΟ. Αυτή έκανε τη Ρωσία να αντιδράσει. Το
πρόβλημα υπάρχει εδώ και τριάντα χρόνια. Η Σοβιετική Ένωση πήρε
διαβεβαιώσεις ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκτείνονταν, αλλά η επέκταση
συνεχίστηκε.
Νέες χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ ήδη μοιράζονται σύνορα με τη Ρωσία. Και αυτό η Ρωσία έχει δηλώσει ότι δεν θα επιτρέψει να συνεχιστεί.
Η λύση βρίσκεται στην Ευρώπη. Οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να δηλώσουν ότι
το ΝΑΤΟ δεν θα δεχτεί την Ουκρανία και να υπογράψουν διεθνή συμφωνία
για αυτό. [xii]
Ο ίδιος ο διευθυντής της CIA από τον Μάρτιο του 2021, Γουίλιαμ Μπερνς, δύο χρόνια νωρίτερα, το 2019, στο βιβλίο του “The Back Channel” όπου έγραφε τα απομνημονεύματα της πολιτικής και διπλωματικής του καριέρας (πρέσβης στη Ρωσία, υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ κλπ) και προτού αναλάβει διευθυντής των Μυστικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ, παραδεχόταν ότι η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι η απόλυτη κόκκινη γραμμή που κανείς Ρώσος αξιωματούχος δεν πρόκειται να δεχθεί. Ο δημοσιογράφος του CNN, Peter Beinart παραθέτει τι γράφει ο Μπερνς στο βιβλίο του.
Ο Μπερνς αντικρούει ευθέως, στο
βιβλίο που ο ίδιος έγραψε, το επιχείρημα που προβάλλει η διοίκηση που
τώρα υπηρετεί. Στο βιβλίο του, ο Μπερνς λέει ξανά και ξανά ότι οι Ρώσοι
όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων -όχι μόνο ο Πούτιν- φοβούνταν την
επέκταση του ΝΑΤΟ. Παραθέτει ένα σημείωμα που έγραψε ενώ υπηρετούσε ως
σύμβουλος για πολιτικές υποθέσεις στην πρεσβεία των ΗΠΑ στη Μόσχα το
1995. «Η εχθρότητα στην πρώιμη επέκταση του ΝΑΤΟ», δηλώνει, «είναι
σχεδόν καθολικά αισθητή σε όλο το εγχώριο πολιτικό φάσμα εδώ».
Όσον αφορά το ζήτημα της επέκτασης της ένταξης στο ΝΑΤΟ στην Ουκρανία,
οι προειδοποιήσεις του Μπερνς για το εύρος της ρωσικής αντίθεσης είναι
ακόμη πιο εμφατικές. «Η είσοδος της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι η πιο
ισχυρή από όλες τις κόκκινες γραμμές για τη ρωσική ελίτ (όχι μόνο τον
Πούτιν)», έγραψε σε ένα σημείωμα του 2008 στην τότε Υπουργό Εξωτερικών
Κοντολίζα Ράις.
Ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν ισχυρίζεται ότι ο Πούτιν φέρει όλη την ευθύνη
για την τρέχουσα κρίση στην Ουκρανία, ο Μπερνς ξεκαθαρίζει ότι οι ΗΠΑ
βοήθησαν να τεθούν τα θεμέλιά της.
…Ο Μπερνς αποκαλεί την απόφαση της κυβέρνησης Κλίντον να επεκτείνει το
ΝΑΤΟ ώστε να συμπεριλάβει την Πολωνία, την Ουγγαρία και την Τσεχική
Δημοκρατία «πρόωρη στην καλύτερη περίπτωση και άσκοπα προκλητική στη
χειρότερη». [xiii]
Η παράθεση και άλλων αξιωματούχων, διπλωματών, ακαδημαϊκών κοκ της Δύσης, και ειδικά των ΗΠΑ, που ευθέως αναγνωρίζουν ότι η αιτία της ουκρανικής κρίσης είναι η επέκταση του ΝΑΤΟ, θα μπορούσε να συνεχίζεται σχεδόν επ’ άπειρον. Μια τέτοια λίστα μπορείτε να βρείτε εδώ.
Όλοι, μα όλοι, θεωρούν ότι η επιθετική κίνηση των ΗΠΑ να επιμείνει τόσο στην απόσπαση της Ουκρανίας στο στρατόπεδο της Δύσης, όσο και κυρίως, στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία του πολέμου. Και όλοι παραδέχονται ότι αν η Δύση ήθελε την ειρηνική επίλυση της κρίσης, θα έκανε το βήμα να υποχωρήσει στην επέκταση του ΝΑΤΟ και την περικύκλωση της Ρωσίας, που άλλωστε είναι η πρωταρχική επιθετική κίνηση σε αυτή τη διελκυστίνδα. Το γεγονός ότι ο ίδιος ο σημερινός διευθυντής της CIA, πριν δύο χρόνια παραδεχόταν ότι η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι το μεγαλύτερο casus beli για τη Ρωσία, θα έκανε κάθε συζήτηση να σταματήσει εδώ.
Το ενδιαφέρον είναι ότι σχεδόν ολοι από όσους παρατέθηκαν παραπάνω, μιλούν από τη σκοπιά των αμερικανικών συμφερόντων ή έστω από τη σκοπιά του πώς νομίζουν ότι αυτά μπορούν να υπηρετηθούν καλύτερα. Δεν υπηρετούν μια γενική αίσθηση του δικαίου, ούτε κάποιο κίνημα εθνικής ή κοινωνικής απελευθέρωσης, και ορισμένοι από αυτούς είτε καθοδήγησαν, είτε συμμετείχαν, είτε χειροκρότησαν μια σειρά από επεμβάσεις των ΗΠΑ από άκρη σε άκρη του πλανήτη κατά τις προηγούμενες δεκαετίες.
Δύσκολα μπορούν να χαρακτηριστούν δηλαδή ως Πουτινικοί, αντιδυτικοί, σοβιετόφιλοι, ρωσόφιλοι, αντιαμερικάνοι κοκ.
Και αυτό έχει μεγαλύτερη αξία γιατί επιβεβαιώνει ότι υποκινητής του πολέμου και εμπρηστής της περιοχής είναι ο συνήθης ύποπτος των τελευταίων 70 χρόνων: το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ.
[i] Foreign Affairs; Now a Word From X
[ii] Για τη διευθέτηση της κρίσης της Ουκρανίας, ας ξεκινήσουμε από το τέλος
[iii] Putin’s three choices on Ukraine
[iv] The West Should Arm Ukraine
[v] Why the Ukraine Crisis Is the West’s Fault
[vi] Ήμουν εκεί: το ΝΑΤΟ και η προέλευση της κρίσης στην Ουκρανία
[vii] Russian hostility ‘partly caused by west’, claims former US defence head
[viii] US Approach to Ukraine and Russia Has “Left the Domain of Rational Discourse”
[ix] We are Well Into a Cold War
[x] How the United States Created Vladimir Putin
[xi] The US should compromise on Nato to save Ukraine
[xii] NATO is Root Cause of Ukraine Crisis
[xiii] Biden’s CIA Director Doesn’t Believe Biden’s Story about Ukraine
Πάσχος Λαζαρίδης
https://www.antapocrisis.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου