Υπάρχουν όρια στην αποτελεσματική εφαρμογή της «Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης»;

Γράφει ο Χρήστος Πράμας, δάσκαλος, Οργανωτικός Συντονιστής Ε.Ε. 4ου ΠΕΚΕΣ Κ. Μακεδονίας

 Τα τελευταία χρόνια η εξ αποστάσεως εκπαίδευση (εξ.Α.Ε) φαίνεται να παίζει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στο εκπαιδευτικό πλαίσιο της χώρας μας, δεδομένου ότι υπηρετεί το ιδεώδες της «ανοικτής εκπαίδευσης» για την παροχή ευκαιριών μόρφωσης και δια βίου μάθησης σε όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από κοινωνικούς, οικονομικούς και γεωγραφικούς περιορισμούς. Δίνει μάλιστα τη δυνατότητα στον εκπαιδευόμενο  να διαμορφώνει ο ίδιος την μορφωτική του φυσιογνωμία και να προσδιορίζει τον τόπο, τον χρόνο και τον ρυθμό μελέτης του (Λιοναράκης και Λυκουργιώτης, 1998). Επιπλέον, η εξ.Α.Ε. βασίζεται στις εξής αρχές:

• Δεν απαιτεί τη φυσική παρουσία του εκπαιδευόμενου.
• Υποστηρίζει τη χρονική ευελιξία.
• Χρησιμοποιεί ειδικά σχεδιασμένο εκπαιδευτικό υλικό.
• Γίνεται συστηματική υποστήριξη του εκπαιδευόμενου.
• Αξιοποιούνται διάφορες μορφές επικοινωνίας μεταξύ διδάσκοντος και    διδασκόμενου.
• Έχει μαθητοκεντρικό προσανατολισμό, κυρίως με την ιδιαίτερη δομή και οργάνωση του εκπαιδευτικού υλικού και με τη διδακτική προσέγγιση που εφαρμόζει.
  
  
  Η προσέγγιση της εξ.Α.Ε με παιδαγωγικά κριτήρια, την ορίζει ως την εκπαίδευση που διδάσκει και ενεργοποιεί τον εκπαιδευόμενο,  πώς να μαθαίνει μόνος του και πώς να λειτουργεί αυτόνομα προς μια ευρετική πορεία αυτομάθησης (Λιοναράκης, 2005). Στο τρίπολο «εκπαιδευτικός – διδακτικό υλικό – εκπαιδευόμενος» αναπτύσσεται μια άμεση και αμφίδρομη σχέση επικοινωνίας. Ο διδασκόμενος αλληλεπιδρά με το εξειδικευμένο και ποικιλόμορφο εκπαιδευτικό υλικό και οικοδομεί τη νέα γνώση με την βοήθεια και τις οδηγίες του διδάσκοντος. Συνεπώς, η ενεργός μάθηση αποτελεί θεμελιώδη αρχή  της εξ.Α.Ε, η οποία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στον σχεδιασμό και την οργάνωση, τόσο του παρεχόμενου εκπαιδευτικού υλικού όσο και της εκπαιδευτικής διαδικασίας γενικότερα. Προϋπόθεση για την ενεργό μάθηση είναι ότι οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να έχουν αίσθηση των στόχων της διδασκαλίας, και να είναι πρόθυμοι και ικανοί να λάβουν τα διδακτικά μηνύματα (Sherry,1996).
  Υπό το φως των παραπάνω προτάσεων και με δεδομένο το γεγονός ότι πλέον, σύμφωνα με πρόσφατη εγκύκλιο του Υ.ΠΑΙ.Θ. (Φ8/44778/Δ4/09-04-2020) για την εφαρμογή της εξΑΕ στα Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια, δίνεται η δυνατότητα κάλυψης ύλης του Αναλυτικού Προγράμματος, περνώντας ουσιαστικά από την επικοινωνία, τη δημιουργική απασχόληση και τις επαναληπτικές εργασίες, στη διδασκαλία νέων εννοιών και θεμάτων των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων, τίθενται  τα εξής ερωτήματα:
  • Οι μαθητές/τριες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (Δημοτικό και Γυμνάσιο) διαθέτουν τη νοητική ωριμότητα και τις ικανότητες να εφαρμόσουν τις παραπάνω παιδαγωγικές αρχές της εξ.Α.Ε. για μια αποτελεσματική διδασκαλία και μάθηση;
  • Είναι σε θέση όλοι οι μαθητές/τριες του υποχρεωτικού σχολείου  να αλληλεπιδράσουν με το εκπαιδευτικό υλικό  της ασύγχρονης εξ.Α.Ε.  και να λειτουργήσουν αυτόνομα προς μια ευρετική πορεία αυτομάθησης;
  Επιπλέον, όσο κατεβαίνουμε στις μικρές τάξεις του Δημοτικού το πρόβλημα επιτείνεται, καθώς μεταξύ του εκπαιδευτικού υλικού και του μαθητή/τριας διαμεσολαβούν οι γονείς. Ακόμη και αν υποτεθεί ότι οι γονείς διαμεσολαβούν στο πλαίσιο των παιδαγωγικών αρχών της εξΑΕ, πόσοι από αυτούς διαθέτουν τον χρόνο και τη διάθεση να εμπλακούν αποτελεσματικά στην εν λόγω εκπαιδευτική διαδικασία,  η οποία δυσχεραίνεται και από τις πρωτόγνωρες συνθήκες που βιώνει σήμερα η ελληνική οικογένεια, κινούμενη πολλές φορές στα όρια της επιβίωσης;
  
  Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η εξΑΕ δίνει λύση στο νέο εκπαιδευτικό περιβάλλον που δημιούργησε η αναστολή λειτουργίας των σχολείων. Ωστόσο, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην εφαρμογή της, διότι απαιτείται να τηρηθούν οι βασικές αρχές της, η παιδαγωγική της διάσταση, ο «μαθητοκεντρικός» προσανατολισμός της και κυρίως να διασφαλιστεί η διαχρονική απαίτηση για παροχή ίσων ευκαιριών προς όλους, χωρίς προαπαιτούμενα και αποκλεισμούς.
  Σε αυτό το φόντο, μήπως είναι απαραίτητο να σκεφτούμε τα όρια της αποτελεσματικής εφαρμογής της εξΑΕ και να παραμείνουμε στο πλαίσιο της επικοινωνίας και της δημιουργικής απασχόλησης όλων των παιδιών με επαναληπτικές εργασίες και διαθεματικές δραστηριότητες θεμάτων της καθημερινής ζωής; Συνακόλουθα, να μην προχωρήσουμε στη διδασκαλία νέων εννοιών και θεμάτων του Αναλυτικού Προγράμματος, η οποία θα καταστρατηγήσει τις παιδαγωγικές αρχές της εξΑΕ και θα επιτείνει τις εκπαιδευτικές ανισότητες.
  Αναφορές
  Λιοναράκης, Α, Λυκουργιώτης, Α, (1998), Ανοικτή και Παραδοσιακή Εκπαίδευση, κεφ. 1, στο: Ανοιχτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, θεσμοί και λειτουργίες, τόμος Α, ΕΑΠ, ΠΑΤΡΑ
  Λιοναράκης, Α, (2005), Ανοιχτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση και διαδικασίες μάθησης, κείμενο 1, στο: Ανοιχτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, Παιδαγωγικές και Τεχνολογικές εφαρμογές,  ΕΑΠ, ΠΑΤΡΑ
  Sherry, L, (1996), Issues in Distance Learning, International Journal of Educational Telecommunications, 1(4),337-365
  
  https://www.alfavita.gr/