Κώστας Θεριανός
Εδώ και 4 περίπου δεκαετίες, η Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης έχει δείξει ότι το Αναλυτικό Πρόγραμμα του σχολείου δεν είναι μια αθώα και ουδέτερη υπόθεση.
Το αναλυτικό πρόγραμμα έχει ιδεολογία. Οι σχολικές γνώσεις, το τι και πως διδάσκεται στο σχολείο εγχαράσσει στα παιδιά τρόπους αντίληψης και πρόσληψης της φυσικής και κοινωνικής πραγματικότητας. Από την άποψη αυτή το σχολείο είναι Ιδεολογικός Μηχανισμός του Κράτους (Αλτουσέρ).
Ταυτόχρονα, το τι και πως διδάσκεται στο σχολείο – και πως αξιολογείται, θα προσθέσουμε – επηρεάζει καθοριστικά την σχολική πορεία των μαθητών από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις.
Το σχολείο είναι «ταξικό» όχι γιατί όλοι οι μαθητές δεν έχουν την ίδια οικονομική δυνατότητα να προσφύγουν στα φροντιστήρια.
Το σχολείο είναι ταξικό, διότι το είδος της γνώσης που επιλέγει να διδάξει, η ηλικία στην οποία διδάσκεται, η διδακτική που χρησιμοποιείται είναι «πιο οικεία» στα παιδιά των ανώτερων και μεσαίων στρωμάτων που οι οικογένειες τους έχουν υψηλό μορφωτικό κεφάλαιο (Μπουρντιέ).
Γι’ αυτό και το «ταξικό» σχολείο παραμένει ταξικό και η προσφυγή σε κάθε είδους εξωσχολική βοήθεια των μαθητών παραμένει αναγκαία, όσο δεν μεταβάλλεται το περιεχόμενο της σχολικής γνώσης, ο τρόπος διδασκαλίας και αξιολόγησης της.
Ταυτόχρονα, το σχολείο έχει κατανεμητική λειτουργία. Επιλέγει και κατανέμει τους μαθητές, μέσω των εξετάσεων, στις διάφορες σχολές. Ο τρόπος της κατανομής – το τι εξετάζεται και πως – μπορεί να ενδυναμώσει ή να αποδυναμώσει – αλλά όχι να εξαφανίσει – το φροντιστηριακό φαινόμενο που είναι διεθνές (και όχι μόνο ελληνικό όπως πιστεύουν πολλοί).
Όσο η κατανεμητική λειτουργία του σχολείου στηρίζεται στον πυρήνα των «βασικών» μαθημάτων (Μαθηματικά, Αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, Φυσική, Χημεία), δοσμένα στην παραδοσιακή – συντηρητική τους εκδοχή (ασκήσεις – απόσπαση από τη φυσική / κοινωνική πραγματικότητα), τόσο η ανάγκη για φροντιστηριακή βοήθεια θα αυξάνεται ή στην καλύτερη περίπτωση θα παραμένει σταθερή.
Ο εγκλωβισμός του σχολείου στην τεχνοκρατική λογική του «καλύτερου» ή «βέλτιστου» συστήματος εξετάσεων αποτελεί τον βιότοπο των φροντιστηρίων. Γι’ αυτό και οι απανωτές ρυθμίσεις και μεταρρυθμίσεις στο εξεταστικό δεν εμπόδισαν την επέκταση του φροντιστηριακού φαινομένου. Αντίθετα, ορισμένες μεταρρυθμίσεις ενίσχυσαν υπηρετώντας – συνειδητά ή ασυνείδητα – τα συμφέροντα των φροντιστηρίων.
Το σχολείο είναι «ταξικό» όχι γιατί όλοι οι μαθητές δεν έχουν την ίδια οικονομική δυνατότητα να προσφύγουν στα φροντιστήρια.
Το σχολείο είναι ταξικό, διότι το είδος της γνώσης που επιλέγει να διδάξει, η ηλικία στην οποία διδάσκεται, η διδακτική που χρησιμοποιείται είναι «πιο οικεία» στα παιδιά των ανώτερων και μεσαίων στρωμάτων που οι οικογένειες τους έχουν υψηλό μορφωτικό κεφάλαιο (Μπουρντιέ).
Γι’ αυτό και το «ταξικό» σχολείο παραμένει ταξικό και η προσφυγή σε κάθε είδους εξωσχολική βοήθεια των μαθητών παραμένει αναγκαία, όσο δεν μεταβάλλεται το περιεχόμενο της σχολικής γνώσης, ο τρόπος διδασκαλίας και αξιολόγησης της.
Ταυτόχρονα, το σχολείο έχει κατανεμητική λειτουργία. Επιλέγει και κατανέμει τους μαθητές, μέσω των εξετάσεων, στις διάφορες σχολές. Ο τρόπος της κατανομής – το τι εξετάζεται και πως – μπορεί να ενδυναμώσει ή να αποδυναμώσει – αλλά όχι να εξαφανίσει – το φροντιστηριακό φαινόμενο που είναι διεθνές (και όχι μόνο ελληνικό όπως πιστεύουν πολλοί).
Όσο η κατανεμητική λειτουργία του σχολείου στηρίζεται στον πυρήνα των «βασικών» μαθημάτων (Μαθηματικά, Αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, Φυσική, Χημεία), δοσμένα στην παραδοσιακή – συντηρητική τους εκδοχή (ασκήσεις – απόσπαση από τη φυσική / κοινωνική πραγματικότητα), τόσο η ανάγκη για φροντιστηριακή βοήθεια θα αυξάνεται ή στην καλύτερη περίπτωση θα παραμένει σταθερή.
Ο εγκλωβισμός του σχολείου στην τεχνοκρατική λογική του «καλύτερου» ή «βέλτιστου» συστήματος εξετάσεων αποτελεί τον βιότοπο των φροντιστηρίων. Γι’ αυτό και οι απανωτές ρυθμίσεις και μεταρρυθμίσεις στο εξεταστικό δεν εμπόδισαν την επέκταση του φροντιστηριακού φαινομένου. Αντίθετα, ορισμένες μεταρρυθμίσεις ενίσχυσαν υπηρετώντας – συνειδητά ή ασυνείδητα – τα συμφέροντα των φροντιστηρίων.
Το ωρολόγιο πρόγραμμα δεν είναι, επίσης, μια αθώα, ουδέτερη και τεχνοκρατική λειτουργία. Το πόσος χρόνος αφιερώνεται σε ένα μάθημα, σε πόσες σχολικές τάξεις εμφανίζεται το μάθημα, το αν το μάθημα είναι υποχρεωτικό ή επιλεγόμενο αποτελούν δείκτες της «ιδεολογικής κατεύθυνσης του προγράμματος» (Νούτσος). Αυτό εξηγεί την μόνιμη παρουσία των Θρησκευτικών σε όλες τις τάξεις, όλων των βαθμίδων!
Γι’ αυτό και στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης εμφανίζεται το φαινόμενο προοδευτικές κυβερνήσεις (Ένωση Κέντρου το 1964) σε συμφωνία με την ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) να εισάγουν τις κοινωνικές επιστήμες στο σχολείο, τις οποίες θα εξοβελίσει αργότερα η Χούντα εισάγοντας, όμως, το πόνημα του Θ. Παπακωνσταντίνου (πρώην τροτσκιστή!) Αγωγή του Πολίτη ως μάθημα εγχάραξης της δικής της ιδεολογίας στα παιδιά.
Το 1982, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ – μαζί με το πολυτονικό σύστημα – εισήγαγε στα Αναλυτικά Προγράμματα και μάλιστα ως εξεταστέα μαθήματα για εισαγωγή στις Οικονομικές – Κοινωνικές – Πολιτικές Σχολές τα μαθήματα της Πολιτικής Οικονομίας και Κοινωνιολογίας.
Το 1998, η κυβέρνηση Σημίτη επί υπουργίας Γεράσιμου Αρσένη τα εξοβέλισε βάζοντας στη θέση τους τα Αρχαία και τα Λατινικά… και κρατώντας στην "καραντίνα" την Κοινωνιολογία (ως μάθημα επιλογής) και την Οικονομική επιστήμη ως Αρχές Οικονομικής Θεωρίας, αποφλοιωμένης όμως από τις κοινωνικές και πολιτικές της συνισταμένες. Τα οικονομικά φαινόμενα εξετάζονται, περίπου, σαν "φυσικά φαινόμενα" τα οποία ακολουθούν την αγορά και τις δυνάμεις της, την "παγκοσμιοποίηση" (δηλαδή τον ιμπεριαλισμό) κτλ.
Η μετεξέλιξη του ΠΑΣΟΚ από προοδευτικό σοσιαλδημοκρατικό σε νεοφιλελεύθερο κόμμα αφήνει το αποτύπωμα της και στο σχολείο.
Γι’ αυτό και στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης εμφανίζεται το φαινόμενο προοδευτικές κυβερνήσεις (Ένωση Κέντρου το 1964) σε συμφωνία με την ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) να εισάγουν τις κοινωνικές επιστήμες στο σχολείο, τις οποίες θα εξοβελίσει αργότερα η Χούντα εισάγοντας, όμως, το πόνημα του Θ. Παπακωνσταντίνου (πρώην τροτσκιστή!) Αγωγή του Πολίτη ως μάθημα εγχάραξης της δικής της ιδεολογίας στα παιδιά.
Το 1982, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ – μαζί με το πολυτονικό σύστημα – εισήγαγε στα Αναλυτικά Προγράμματα και μάλιστα ως εξεταστέα μαθήματα για εισαγωγή στις Οικονομικές – Κοινωνικές – Πολιτικές Σχολές τα μαθήματα της Πολιτικής Οικονομίας και Κοινωνιολογίας.
Το 1998, η κυβέρνηση Σημίτη επί υπουργίας Γεράσιμου Αρσένη τα εξοβέλισε βάζοντας στη θέση τους τα Αρχαία και τα Λατινικά… και κρατώντας στην "καραντίνα" την Κοινωνιολογία (ως μάθημα επιλογής) και την Οικονομική επιστήμη ως Αρχές Οικονομικής Θεωρίας, αποφλοιωμένης όμως από τις κοινωνικές και πολιτικές της συνισταμένες. Τα οικονομικά φαινόμενα εξετάζονται, περίπου, σαν "φυσικά φαινόμενα" τα οποία ακολουθούν την αγορά και τις δυνάμεις της, την "παγκοσμιοποίηση" (δηλαδή τον ιμπεριαλισμό) κτλ.
Η μετεξέλιξη του ΠΑΣΟΚ από προοδευτικό σοσιαλδημοκρατικό σε νεοφιλελεύθερο κόμμα αφήνει το αποτύπωμα της και στο σχολείο.
Και η περιπέτεια συνεχίζεται… άλλωστε η ιστορία της εκπαίδευσης είναι «ιστορία τελειωμένη, ιστορία δίχως τελειωμό» (Αλτουσέρ).
http://www.alfavita.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου